Zoeken in collecties

In de bibliotheek van St. Agatha bevindt zich een Duitstalig schetsboekje met 35 tekeningen van Cuyk en omgeving van een volgens Th. van den Elsen osc onbekende hand (Hs-043). Hierin zijn zeven schetsen van dit klooster opgenomen die blijkens het onderschrift vervaardigd zijn op 24 en 25 mei 1851. Door sommigen wordt verondersteld dat zij gemaakt zijn door Van Geusau en voorstudies zijn geweest voor de hier beschreven gouaches. In de catalogus van St. Agatha uit 1971 wordt het boekje zonder meer aan deze persoon toegeschreven. Niettemin zijn er redenen om te twijfelen of hij wel met de vervaardiger van de schetsen kan worden geïdentificeerd. Allereerst is daar het feit van de Duitstaligheid. Waarom zou Van Geusau als Nederlander, al was hij het Duits nog zo goed meester, steeds in het Duits hebben genoteerd wat hij getekend heeft? Voorts was Van Geusau, zoals hieronder nader wordt beschreven, in 1851 nog niet in Cuyk woonachtig en gezien de beperkte reismogelijkheden van die tijd zal hij er toen ook niet vaak zijn geweest, indien hij er al ís geweest. Wat had hij immers in dit toch tamelijk afgelegen en niet zo heel bekende gebied te zoeken? Het is wél heel goed mogelijk dat het betreffende boekje in de jaren vijftig, zestig of zeventig bij de Kruisheren is terecht gekomen en dat Van Geusau het heeft mogen inzien, toen hij zich in 1879 metterwoon te Cuyk vestigde en zich ging bezighouden met het vervaardigen van tekeningen en gouaches van deze plaats en haar omgeving. Daaruit zouden de hier en daar te bespeuren overeenkomsten in opzet en in onderdelen van de schetsen en de gouaches verklaard kunnen worden.
[Voor meer opmerkingen, zie SKKN-inventarisrapport]

In de bibliotheek van St. Agatha bevindt zich een Duitstalig schetsboekje met 35 tekeningen van Cuyk en omgeving van een volgens Th. van den Elsen osc onbekende hand (Hs-043). Hierin zijn zeven schetsen van dit klooster opgenomen die blijkens het onderschrift vervaardigd zijn op 24 en 25 mei 1851. Door sommigen wordt verondersteld dat zij gemaakt zijn door Van Geusau en voorstudies zijn geweest voor de hier beschreven gouaches. In de tentoonstellingscatalogus van St. Agatha uit 1971 wordt het boekje zonder meer aan deze persoon toegeschreven. Niettemin zijn er redenen om te twijfelen of hij wel met de vervaardiger van de schetsen kan worden geïdentificeerd. Allereerst is daar het feit van de Duitstaligheid. Waarom zou Van Geusau als Nederlander, al was hij het Duits nog zo goed meester, steeds in het Duits hebben genoteerd wat hij getekend heeft? Voorts was Van Geusau, zoals hieronder nader wordt beschreven, in 1851 nog niet in Cuyk woonachtig en gezien de beperkte reismogelijkheden van die tijd zal hij er toen ook niet vaak zijn geweest, indien hij er al ís geweest. Wat had hij immers in dit toch tamelijk afgelegen en niet zo heel bekende gebied te zoeken? Het is wél heel goed mogelijk dat het betreffende boekje in de jaren vijftig, zestig of zeventig bij de Kruisheren is terecht gekomen en dat Van Geusau het heeft mogen inzien, toen hij zich in 1879 metterwoon te Cuyk vestigde en zich ging bezighouden met het vervaardigen van tekeningen en gouaches van deze plaats en haar omgeving. Daaruit zouden de hier en daar te bespeuren overeenkomsten in opzet en in onderdelen van de schetsen en de gouaches verklaard kunnen worden.
[Voor meer opmerkingen, zie SKKN-inventarisrapport]

Omdat de vervaardiger van het werk te St. Agatha, zoals gezegd, de Hemelvaart wilde of moest afbeelden, kon hij geen sarcofaag schilderen. Hij vulde de opengevallen plaats met de gespannen en verrast omhoogziende Maria van de Annunciatie. Bijna alle overige figuren in dit deel zijn identiek aan die te Bingen. Als hoofdfiguur, de ten hemel opstijgende persoon, is Maria ver¬vangen door Christus. Opmerkelijk hierbij is dat hij is afgebeeld in een pose die meer doet denken aan zijn Verrijzenis dan aan zijn Hemelvaart. Van de personen die te Bingen rechts van de sarcofaag staan en naar omlaag kijken in deze lege tombe - waar volgens de overlevering bloemen bloeiden - heeft de schilder van het werk te St. Agatha er enige weergegeven met het hoofd omhoog gericht; enige anderen evenwel gaf hij weer zoals zijn voorbeeld ze vertoonde, namelijk met neerwaartse blik. Ook in dit middenstuk heeft de kopiïst in de bovenhoeken extra engelen geschilderd om deze vol te krijgen. Aangezien enige van deze laatste figuren hun hoofd geheel of gedeeltelijk missen, is de veronderstelling gewettigd, dat het doek ooit aan de bovenzijde is afgesneden. Dit gegeven kan ook de verklaring zijn voor het feit, dat het middengedeelte van het werk minder hoog is dan de zijstukken. De achterzijden van de luiken te Bingen zijn beschilderd, zodat deze in gesloten toestand nog als als sierraad fungeren. Die te St. Agatha hebben een dergelijke beschildering niet, mogelijk omdat de gewoonte om altaarretabels te sluiten op het einde van de zestiende eeuw of in het begin van de zeventiende in onbruik raakte. De drie panelen van het drieluik te Bingen zijn aan elkaar bevestigd, die van St. Agatha niet. Bovendien zijn ze, in tegenstelling tot dit werk, getoogd. Volgens Hermans stelt het middenluik te St. Agatha de Ten Hemelopneming van Maria voor. Dit is duidelijk een vergissing. Uit een voetnoot blijkt dat ook hij aan de onvolledige figuren constateerde. Vervolg tekst Opmerkingen, zie Ag/0089/c