DOC-MON Kloosters in Nederland
Vestigingsplaats: Utrecht
Datering:
8e eeuw - 1811
Orde of congregatie:
Seculiere kanunniken
Naam van het klooster:
St.Maarten-kapittel; Domkapittel
Patroonheilige:
Sint Maarten
Plaatsnaam:
Utrecht
Provincie:
Utrecht
Parochie:
Utrecht
Destijds gewest:
Nedersticht
Bisdom:
Utrecht
Stichting/eerste vermelding:
8e eeuw
Opheffing/laatste vermelding:
1811
Type:
Kapittel, m
Geschiedenis:
De eerste kerk in de burcht Trecht, waaruit later Utrecht zou ontstaan, werd gebouwd door de Frankische koning Dagobert I. Toen na zijn dood de Friezen voornoemde burcht heroverde, werd deze aan Sint Thomas toegewijde kerk verwoest. Na omstreeks 690 door de Franken heroverd te zijn, werd de burcht aan de missionaris Willibrord toegewezen, die er een aan Sint Salvator toegewijd nieuwe kerk bouwde. In deze kerk, waaraan een kloostergemeenschap verbonden was, vestigde Willibrord de bisschopszetel. Later, bouwde hij ook de verwoeste Sint Thomaskerk weer op, die hij aan Sint Maarten wijdde. Onder Bonifatius werd in plaats van de Sint Salvatorkerk de Sint Maartenskerk de hoofdkerk in Utrecht, terwijl ook de bisschopszetel daar naar toe overging. Wel bleef de Sint Salvatorkerk voortbestaan als kerk en als klooster. Niet duidelijk is of er naast dit klooster ook een afzonderlijk Sint Maartensklooster is ontstaan. Hoe het ook zij, in de 10e eeuw was er in elk geval sprake van twee afzonderlijke kloosters. Toen omstreeks het jaar 1000 ook in Utrecht overgegaan werd tot het omvormen van oude monasteria tot echte benedictijner kloosters dan wel gemeenschappen van kanunniken, vormde zich uit voornoemde twee kloostergemeenschappen het aan Sint Maarten gewijde domkapittel en het kapittel van Sint-Salvator of Oudmunster. Korte tijd nadat in 1017 de Sint Maartenskerk door brand verwoest was, werd in korte tijd op dezelfde plaats een grote romaanse kathedraal gebouwd, die echter in 1253 op zijn beurt door brand in as werd gelegd. Besloten werd toen tot de bouw van een geheel nieuwe kathedraal in gotische stijl. Het domkapittel bestond uit een college van een veertigtal kanunniken. Hoewel in 1580 de openbare uitoefening van de katholieke godsdienst verboden werd en de Sint-Maartenskathedraal in de handen van de protestanten overging, bleef tot 1811 het domkapittel toch voortbestaan, maar dan als beheerder van het kapittelvermogen en als onderdeel van het Utrechts provinciale bestuur
Gebruikte literatuur:
K. van Vliet, Proefschrift “In kringen van kanunniken. Munsters en kapittels in het bisdom Utrecht 695-1227 (Universiteit Utrecht 2002), zie ook: https://pure.uva.nl/ws/files/3408097/24975_Thesis.pdf (07-07-2018), p. 13/42/81-83/84/88/122/172/174/245/274/403; Ch. Broer en M. de Bruijn, ‘Geschiedvervalsing door het Utrechts domkapittel’ op website broerendebruijn, http://www.broerendebruijn.nl/Geschiedvervalsing.html (06-07-2018); J. Kuys, “Repertorium van collegiale kapittels in het middeleeuws bisdom Utrecht” (Hilversum 2014), p. 291; L.van Tongeren, ‘Notandum est’ Een verkenning van de Liber ordinarius van de Utrechtse Oudmunster of S. Salvator, in “Jaarboek voor liturgieonderzoek, 25 (2009), zie ook: https://ugp.rug.nl/jvlo/article/view/4268/4258 (07-08-201, p. 207; E.J. Haslinghuis en C.J.A.C. Peeters, “De Dom van Utrecht”. ( Den Haag 1965), zie ook:https://www.dbnl.org/tekst/hasl001domv01_01/hasl001domv01_01.pdf (07-07-2018), p. 146/147/148/159
Gebruikte websites:
Website Utrechts Archief, http://hetutrechtsarchief.nl/onderzoek/resultaten/archieven?mivast=39&mizig=210&miadt=39&micode=216&milang=nl&miview=inv2 (06-07-2018), Website Meertens Instituut, http://www.meertens.knaw.nl/bedevaart/bol/plaats/1060 (06-07-2018); Website Domkerk Utrecht, http://www.domkerk.nl/nl/vrienden/veelgestelde-vragen/bouwgeschiedenis (06-07-2018); Website Wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/Domproosdij_van_Utrecht (06-07-2018); Website Wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/Dom_van_Utrecht (06-07-2018)
ENK Monasticon nummer:
ME-V019-051
VU Kloosterlijst nummer:
Kap52
Is onderdeel van:
laatste wijziging 15-08-2023
1 gedigitaliseerd