Zoeken in collecties

Dit verzamelwerk van spirituele teksten opent met De imitatione Christi, of wel ‘De navolging van Christus’. Dit werk bestaat uit vier traktaten, die beschrijven hoe christenen moeten handelen, waarvan de oudste uit 1424 dateert. Alleen het tweede deel is in dit boek opgenomen en bestaat uit twaalf hoofdstukken over de Opwekkingen tot het inwendig leven. De imitatione Christi werd geschreven door Thomas a Kempi (1380-1471), een augustijner kanunnik, kopiist, schrijver en mysticus, en behoort tot de meest vertaalde en gedrukte boeken ter wereld.
De tweede grote tekst in dit verzamelwerk is Die passie ons lievens heren Jhesu Christi, een vertaling van Extendit manum. Dit is een passietraktaat geschreven door Heinrich von Sankt Gallen (1350-1397). Een passietraktaat bevat naast het passieverhaal ook overwegingen en eventueel gebeden. Hierna volgen nog drie korte teksten van spirituele aard geschreven door Mechtild von Hackeborn, Anselmus van Canterbury en Augustinus van Hippo

Het breviarium bevat geen kalender en opent direct met hymnes. Daarop volgen de Temporale en Sanctorale die de gebeden bevatten voor de mis voor vast en veranderlijke feestdagen in het kerkelijke jaar. Daarnaast bevat het breviarium ook de commune sanctorum. Dit is bedoeld voor de veranderlijke delen van de Heilige Mis en breviergebed, voor feesten van heiligen die heen eigen formulier hebben.
Opvallend aan dit breviarium is dat het los van de rode lombarden geen enkele vorm van de decoratie bevat. Wel bevat het een bezitternotitie die stelt dat het handschrift in het bezit is geweest van de reguliere kanunniken van St. Marie te klooster Frenswegen

De volledige titel van dit werk luidt: Theologia naturalis; sive liber creaturarum specialiter homine & natura. Het origineel werd in 1436 door de Catalaanse theoloog en wetenschapper Raymundus de Sabande geschreven. Het werk is een expressie van ideeën over het menselijke begrip van het goddelijke en is belangrijk geweest in de geschiedenis van de natuur theologie. In dit werk verklaart Sabande dat het boek van de natuur en de Bijbel beide goddelijke openbaringen zijn en dat ratio en geloof hierdoor niet altijd tegenover elkaar staan. In Theologia naturalis verbindt hij de leer van het Heilige Schrift met wetenschappelijke kennis, door openbaringen aan rationele waarnemingen te koppelen. Het exemplaar in deze collectie is een verkorte versie van dit werk

De statuten zijn de leefregel of het geheel van leefregels die een kloosterorde zich als een gemeenschap aanmeet en naleeft. De Kruisheren leven volgens de regel van Augustinus, maar dit werk bevat de specifieke leefregels van het klooster Windesheim. Naast de statuten bevat het boek ook twee folia met een verhandeling door paus Urbanus V als bestrijding tegen simonie. Dit betreft de handel in geestelijke goederen of ambten met het oog op winst

De Summa theologiae is het bekendste werk van Thomas van Aquino (1225-1274) en is een verder uitgewerkte versie van een eerder boek, de Summa contra Gentiles (HS-017). Waar zijn eerdere boek een apologetisch werk was, is dit een handboek. In de Summa theologicae heeft Aquino alle theologische leerstellingen uit zijn tijd samengevat en rationeel onderbouwt. De verschillende onderwerpen worden cyclisch behandeld en het werk heeft als uiteindelijke doel een overzicht te geven van de betekenis van het leven door de geschiedenis van de kosmos samen te vatten.
Op een ingevoegde strook perkament is een notitie geschreven waaruit op te maken is dat Johannes van Bentheim overleden. Hij was priester in het klooster te Frenswegen waar hij in 1452 werd ingekleed. Op 25 december 1488 is hij daar overleden

Dit werk is een verzameling van theologische teksten, geschreven door meerdere handen. De eerste tekst is van de hand van Otto Maed en is de Dialogus senis et iuvenis. Dit is waarschijnlijk het werk van Jacobus de Reno uit 1491 waarin twee geestelijken de voor- en nadelen van de liefde bespreken. Deze tekst wordt opgevolgd door uittreksels en conclusies uit verschillende werken van Johannes van Gerson (1363-1429). Van deze theoloog en kanselier van de Universiteit van Parijs bevat dit handschrift ook een tekst over zielenzorg en uitleg bij zijn teksten.
Ook zijn er enkele brieven van Quintus Aurelius Symmachus (345-405) toegevoegd. Hij was een laat-Romeins politicus, schrijver en intellectueel van wie zijn zoon zijn correspondentie heeft bewaard en gepubliceerd. De brieven zijn aan vrienden gericht en zijn op literair gebied kwalitatief hoogstaand, maar qua inhoud meestal hol. Hierna volgt de De exsilio suo en De querimonia et conflictu carnis et animae van Hildebert, wat gaat over het tussen het vleselijke en het geestelijke.
De nugis curialium, door Walter Map, bevat anekdotes en verslagleggingen van gebeurtenissen aan het Engelse hof. De verschijningen waarover hij vertelt zijn volgens hem geen geesten van overleden mensen maar figuren die in een parallele wereld leven. Het werk wordt beschouwd als populaire literatuur die ver van de waarheid is verwijderd.
Tot slot zijn er ook nog twee tekstdelen die een florilegium bevatten. Dit zijn verzamelingen van uittreksels uit verschillende werken die in dit geval van theologische aard zijn

De eerste tekst in deze verzameling theologische werken is de Ad theodorum lapsum van Johannes Chrysostom (345-407). Deze tekst gaat waarschijnlijk over Theodorus van Antiochië (350-428), bisschop van Mopsuestia. Hij was een orthodox christelijk denker die ketterij fervent bestreed. De Assyrische kerk beschouwt hem als een van hun kerkleraren en dit werk is aan zijn leven gewijd. De brieven van Augustinus van Hippo zijn antwoorden op de pelagiaanse brieven van Julianus. Het pelagiaanse debat gaat over de verhouding tussen goddelijke genade en menselijke vrijheid. De pelagiaanse brieven zijn door Julianus en zeventien andere bisschoppen geschreven. De brieven in dit verzamelwerk zijn het weerwoord en de visie van Augustinus op deze kwestie.
Na de commentaren op Mattheus zijn ook de Limburgse sermoenen opgenomen. Dit zijn 48 preken waarvan twee-derde vertalingen van het Middelhoogduitse Sankt Georgener Predigten. Het overige deel behoort tot het oudste geestelijke proza in de Nederlandse taal

De eerste tekst in deze bundel is Historia Griseldis, een volksverhaal geschreven door Petrarca (1304-1374). Het verhaal werd honderd jaar na zijn dood gepubliceerd en gaat over Griselda, een vrouw die bekend staat om haar geduld en gehoorzaamheid. Na dit verhaal volgen de kronieken van het klooster Frenswegen en enkele doctrines.
Paus Innocentius III schreef een hertaling van De Contemptu Mundi. Het origineel is van Bernardus van Cluny en betreft een satirisch gedicht tegen de misstanden in de seculiere en religieuze wereld die hij aanschouwde. De tekortkomingen van religieuzen worden in dit werk hard aan de kaak gesteld. Paus Pius II schreef een preek aan de Turken die in 1453 Constantinopel veroverde. Paus Pius II voelde zich persoonlijk verantwoordelijk voor het lot van christelijk Europa en wilde de Turken door middel van kruistochten verdrijven.
Tot slot zijn de Dialogus rationis et conscientiae de crebra communione van Mattheus van Cracow opgenomen en de voorbereidingen op de mis. De Dialogus geeft rationele argumenten voor de meest voorkomende gewetensbezwaren en obstakels, en voor het individueel bepalen wat voor spirituele behoeften een persoon heeft

Dat handschrift bevat maar liefst vijf teksten van Hugo van St. Victor (1097-1140), te beginnen met De arca Noe Morali en De arca Noe mystìca. In deze twee twaalfde-eeuwse teksten staat het contemplatieve leven en de relatie tot middeleeuwse iconografie centraal. De tribus diebus gaat vervolgens over de week waarin God de wereld creëerde en hoe deze in twee groepen van drie dagen op te delen is. In het traktaat De virtute orandi wijdt hij uit over de verplaatsing van het morele scientia en disciplina naar het innerlijke virtus en affectus. Daarnaast is Soliloquium de arrha animae aan het verzamelwerk toegevoegd. Dit is een dialoog tussen de stem van Hugo en de stem van zijn ziel waarin hij de ziel ervan overtuigd dat de eeuwige God liefhebben de grootste vorm van liefde is. Alleen God verdient de eeuwige liefde van een mens. Dit traktaat is een testament voor de centraliteit van liefde in twaalfde-eeuwse monastieke spiritualiteit. De laatste tekst van Hugo, De amore sponsi ad sponsam, is een Hoogliedcommentaar waarbij hij een meer ascetische interpretatie aanhangt.
Naast een verdrag over de deugden door pseudo-Bernardus van Clairvaux zijn er twee teksten van Richard van St. Victor (-1173). In De Quatuor gradibus violentae caritatis beschrijft hij hoe intense liefde voor een verbinding met God kan zorgen. Tot slot nog De exterminatione mali et promotione. In deze korte verhandeling staat de uittocht van het volk van Israël uit Egypte en de intrede in het Beloofde Land symbool voor de stadia van contempleren