Zoeken in collecties

In Holtmeer onder Horssen lag op een grote terp het klooster Mariënberg, dat ook wel het klooster Op den Berg genoemd werd. Dit klooster werd tussen 1432 en 1443 door Dirk van Bronkhorst, heer van Batenburg, gesticht als tertiarissenklooster. Door zijn zoon Gijsbrecht werd dit vrouwenconvent in 1454 echter veranderd in een mannenklooster, dat eveneens de derde regel van Sint Franciscus volgde. Dat dit klooster veelvuldig aan oorlogsgeweld bloot stond, zal de reden voor deze verandering geweest zijn. Vermoedelijk zijn de zusters toen naar Dreumel verhuisd, waar hun convent tegen het eind van de 15e eeuw opgeheven werd. Het nu mannenklooster maakte deel uit van het Kapittel van Utrecht. Hierin nam het als één van de drie mannenconventen, die uiteindelijk bij het Kapittel aangesloten bleven, een aanzienlijke plaats in. In het klooster werd in 1547 het gerenommeerde, zogenaamde Verdrag van Holtmeer gesloten, dat kortstondig de verhoudingen regelde tussen de boven- en benedendorpen inzake de afwatering van het gebied tussen Maas en Waal. In de loop van de 16e eeuw, toen het convent vooral in de eerste helft zijn grootste bloeitijd kende, had het klooster herhaaldelijk te lijden van krijgsgeweld. In 1551 werd het zelfs geplunderd. Het convent stemde er in 1573 mee in dat de kloostergoederen zouden worden geïncorporeerd bij het kapittel van de Sint-Stevenskerk in Nijmegen. Dit is echter nimmer geëffectueerd. In de daarop volgende Tachtigjarige Oorlog viel het klooster opnieuw ten offer aan gewelddadigheden. Nu als gevolg van de strijd tussen de Spanjaarden en troepen van Maurits van Nassau. Het klooster raakte daarop in verval en werd begin 17e eeuw gesloopt. Nadat de kloostergoederen vanaf 1591 eerst onder zeggenschap van heer van Batenburg vielen, kwamen ze in 1628 onder het beheer van de Gedeputeerden van het Kwartier van Nijmegen. Die besloten in 1651 deze goederen, waaronder bouwhoven en landerijen in Horssen, Dreumel, Bergharen en Puiflijk in het openbaar te verkopen

In 1309 ontstond te 's-Hertogenbosch een gemeenschap van bogarden, vrome mannen die geen kloosterhabijt droegen, maar een genootschap vormden dat door handenarbeid de kost verdiende en een godsdienstig leven wilde leiden. In 1346 nam de gemeenschap de derde regel van St. Franciscus aan en sloot zich bij het Kapittel van Zepperen aan. Later werd overigens nog wel een poging ondernomen om zich van dit kapittel af te scheiden, hetgeen echter op niets uitliep. In 1398 was voornoemde gemeenschap gevestigd in een huis aan de Verwerstraat, waar zich later het Gouvernement bevond en waar thans het Noordbrabants Museum gehuisvest is. Tot groot ongenoegen van de linnenwevers van de stad, werkten de bogarden in de lakenindustrie. Doordat zij van accijns vrijgesteld waren, ontstond een ongelijke concurrentiepositie. Met het oog hierop verbood het stadsbestuur in 1515 omwille van het gilde van linnenwevers de bogarden het weven. Om in hun levensonderhoud te voorzien, hadden de bogarden tevens een convict voor jongens, die studeerden aan de Latijnse school in de stad. In 1467 sloot een achttal bogarden zich aan bij de orde van de kruisheren. Er ontstond toen een conflict over het eigendomsrecht van het kloostercomplex. Paus Paulus II besliste in 1469 ten gunste van de overgebleven bogarden. De naar de kruisheren overgegane bogarden moesten toen vertrekken. Al vanaf het eerste kwart van de 16e eeuw zette de neergang zich in, die erin resulteerde dat de gemeenschap in 1585 nog maar twee leden telden. Mede daardoor stemde paus Sixtus V in met de opheffing van het bogardenklooster. Tevens gaf hij toen toestemming aan de regularissen van het klooster Sint-Annenborg te Rosmalen, die in 1572 na de plundering van hun klooster naar ‘s-Hertogenbosch gevlucht waren, zich in de gebouwen van het bogardenklooster te vestigen, hetgeen drie jaar later zijn beslag vond. In 1613 moesten de zusters het complex echter afstaan aan de Jezuïten die zich in 1607 in 's-Hertogenbosch gevestigd hadden

Het tertianenklooster Barbara’s Weerd, dat ook wel Betersweert genoemd werd, was gelegen onder Lomm nabij Arcen aan de Maasoever even beneden het Lottumse veer. Dit klooster dat gebouwd werd op een door de pastoor van Arcen, Henric van Merwick, omstreeks 1450 geschonken stuk land, was toegewijd aan de Heilige Barbara van Nicomedië. Behalve de kloostergebouwen, waarvan een thans als Kloosterhof bekend staande boerderij deel uitmaakte, bezat het convent, waarvan de oorspronkelijke begarden de derde regel van Sint Franciscus aannamen, 50 morgen bouwland, weide, een boomgaard en woeste gronden. In 1586 vielen de staatse troepen onder leiding van Maarten Schenk van Nydeggen het klooster aan dat door overste Corvera en het leger van Vlaanderen bezet was. Na enkele vergeefse aanvallen, liet Maarten Schenk van Nydeggen het klooster aan de vier hoeken in brand steken. In slagorde deden toen de troepen van de daarbij zwaargewonden Corvera, een uitval en streden tot de laatste man. Bijna de helft van de staatsen kwam daarbij om het leven. De paters en broeders van Barbara’s Weerd vluchtten toen. Na voor korte tijd teruggekeerd te zijn, gingen zij in 1602 voorgoed heen. In dat jaar werden de bezittingen van het convent, inclusief de restanten van de nimmer meer herbouwde kloostergebouwen, overgedragen aan het Sint-Agnetenklooster van de Zusters Franciscanessen in Straelen. Toen dit klooster in de Franse tijd werd opgeheven, werd de boerderij het Kloosterhof met acht morgens land ingelijfd door Kasteel Arcen

Toen het Sint Paulusbroedersklooster te Amsterdam voor het eerst in een akte uit 1409 genoemd werd, was het gevestigd tussen de Grimburgwal en de Enge Lommersteeg. Later verhuisden de broeders naar de Oudezijds Achterburgwal. De gemeenschap, die hoogstwaarschijnlijk al in 1407 bestond, werd in 1415 voor het eerst als convent van de derde orde aangeduid en was daarmee een van de weinige mannenkloosters die tot deze orde behoorden. Hoewel het Paulusconvent uit een kleine, niet besloten gemeenschap bestond, vervulde het binnen het Kapittel van Utrecht toch een belangrijke rol. De wijding van de bij het convent behorende kapel had in 1437 plaats. In tegenstelling tot de rijke indruk die deze kapel maakte, lijkt het convent in de zestiende eeuw noodlijdend te zijn geweest. Het stadsbestuur ondernam toen verschillende pogingen om de conventsgebouwen te kopen om die dan voor andere doeleinden te bestemmen. Hiertegen verzette het Kapittel van Utrecht zich hevig en met succes. De broeders van het Paulusconvent stichtten in 1457 het tertianenconvent Sint-Pietersdal in Hoorn. In 1470 werd het Paulusbroedersklooster aan de parochie van de Oude Kerk onttrokken. Het convent kreeg toen een aantal privileges, waaronder het recht om in de eigen kapel diensten te laten doen en om op een eigen kerkhof begraven te worden. Tevens werd het maximum aantal kloosterlingen op 25 gesteld. Deze grens werd in 1493 naar 40 verlegd. Na de Alteratie van Amsterdam in 1578, werd het klooster opgeheven. De conventsgebouwen kregen toen verschillende bestemmingen. De huisjes rondom het kloosterhof werden overgedragen aan de regenten van het St.Jorishof aan de Kalverstraat, die in deze huisjes proveniers huisvestten. Ook de overgebleven broeders van het Paulusconvent vonden hier een plek. Na onder meer als opslagplaats te hebben gediend, werd de kloosterkapel in 1586 ter beschikking gesteld aan de Waals Hervormde protestanten uit de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk, die naar Amsterdam gevlucht waren