Zoeken in collecties

De begarden, de mannelijke tegenhangers van de begijnen, maakten deel uit van de semi-religieuze leefgemeenschappen binnen de Rooms-Katholieke kerk. De begardenbeweging ontstond waarschijnlijk in Vlaanderen in de eerste helft van de dertiende eeuw. Een eventuele stichter wordt niet vermeld. Aanvankelijk leefden de begarden verspreid onder de stedelijke bevolking. Later verenigden zij zich in vrije genootschappen en tegen het einde van de 13de eeuw gingen sommige begarden samenwonen in conventen of godshuizen. De begarden waren hoofdzakelijk handarbeiders, vooral wevers. Dit bracht hen soms in conflict met de middeleeuwse ambachten van wevers. De begarden legden geen eeuwige geloften af, maar uitsluitend tijdelijke, meestal jaarlijkse, die zich beperkten tot de geloften van kuisheid en gehoorzaamheid. Ook volgden hun gemeenschappen geen door de Kerk erkende kloosterregel en waren dan ook vanuit kerkelijk perspectief gezien aan te merken als lekengemeenschappen en hun eventuele organisaties als lekenorden. De kerkelijke overheid kon slechts weinig invloed uitoefenen op het doen en laten van de begarden, die soms opvattingen over geloofsartikelen en de sacramenten erop nahielden die haaks stonden op die van de Kerk. Vanaf 1290 werden de begarden, evenals de begijnen, verdacht gemaakt, beschuldigd van ketterij en soms zelfs hiervoor vervolgd en ter dood veroordeeld. In 1312 vaardigde het Concilie van Vienne het verbod op de begardenbroederschappen uit. Op straffe van excommunicatie werd de levensstaat van de begarden verboden en afgeschaft. Dit belette niet dat de begarden, vooral in de Nederlanden, bleven bestaan, omdat ze zich expliciet onder het gezag van de Kerk plaatsten. In de loop van de veertiende en vijftiende eeuw verdwenen ze echter. Wat van hun communauteiten overbleef, evolueerde tot afdelingen van de derde orde bij sommige bedelorden, voornamelijk bij de franciscanen. In Nederland vond men begardenkloosters in Maastricht, Roermond en ’s-Hertogenbosch

Deze congregatie werd gesticht te Granada in 1556, waar er al sinds 1540 in een hospitaal werd gewerkt. Sinds 1586 vormde men een pauselijke congregatie. Na een periode van verval is men in 1819 opnieuw begonnen, wat in 1823 in Frankrijk leidde tot een formele heroprichting. In Nederland is men te Ulestraten (Limburg) actief geweest van 1881 tot 1889

Schaepman, een neef van de bekende priester-politicus Herman Schaepman, richtte als aartsbisschop van Utrecht in 1873 deze broedercongregatie op te Utrecht. De broeders verzorgden opvoeding en onderwijs, hielden en internaten en deden aan jeugdwerk. Paus Gregorius de Grote is de patroon van de lagere en middelbare scholen van de fraters in Utrecht. In 1979 vond de meest recente statutenwijziging plaats