Zoeken in collecties

De in 1830 als jongste van vier kinderen in Niederbreitbach in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts geboren Peter Wirt, die zich bekwaamde in het schoenmakersvak, stichtte samen met twee gelijkgestemde jongemannen in 1852 een leefgemeenschap van ambachtslieden. Uit deze gemeenschap die, geïnspireerd op het Franciscaanse gedachtengoed, reeds een religieus en spiritueel karakter kende, ontstond de Congregatie van de Broeders Franciscanen van het H. Kruis. De feitelijke oprichting van deze congregatie vond in 1862 plaats in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts in de tussen Hausen an der Wied en Waldbreitbach in het Westerwald gelegen Kapel van het Kruis. De werkzaamheden van de congregatie, die tot de Derde Orde van Sint Franciscus behoorde, richtten zich aanvankelijk op de opvoeding van en de zorg voor verwaarloosde weeskinderen, maar breidde zich al spoedig uit tot ook verpleegkundige en geriatrische zorg, zorg voor daklozen en pastorale zorg. In 1910 werden de constituties van de congregatie door de bisschop van Trier bevestigd. Peter Wirt, die zich sinds de oprichting van de congregatie broeder Jacobus noemde, overleed in 1871 aan de pokken die hij bij het verzorgen van zieken opgelopen had. In 1923 ontving de congregatie het decreet van Pauselijk Recht en kwam daarmee rechtstreeks onder de Heilige Stoel te vallen. In Nederland had de congregatie van 1931 tot 2004 een vestiging in Baarle-Nassau

Toen Philipp Höver, die in 1816 geboren werd als zoon van een arme boer, in 1843 benoemd werd als onderwijzer aan de armenschool van de parochie St. Peter in Aken, werd hij geconfronteerd met de sociale ellende die het toen opkomend industrieel proletariaat met zich meebracht. Vooral arbeiderskinderen hadden in toenemende mate hieronder te lijden. Om aan het lenigen van hun nood bij te dragen, trad Philipp Höver, nadat zijn vrouw in 1846 was overleden, in 1855 toe tot de Derde Orde van St. Franciscus. In belangrijke mate ondersteund door Franziska Schervier, die in 1845 de Congregatie van Arme Zusters van St. Franciscus had gesticht, richtte Philipp Höver in 1857 samen met drie metgezellen, die ook lid waren van de Derde Orde van St. Franciscus, de Congregatie van de Arme Broeders van de H. Franciscus Seraphicus op, die zich richtte op zowel de opvoeding en het onderwijs van de mannelijke arbeidsjeugd als op de dienstverlening aan op het verkeerde pad geraakte personen in gevangenissen en justitiële inrichtingen. In 1864 overleed Philips Höver. Uit Duitsland verdreven vanwege Bismarcks Kulturkampf, vertrok de congregatie 1877 naar Nederland, waar ze in Bleijerheide, dat toen nog een dorp van Kerkrade was, het moederhuis en het generalaat vestigde. De constituties van de congregatie werden in 1910 door paus Pius X bevestigd In 1939 riep de congregatie voor de vestigingen in Nederland een Nederlandse provincie in het leven, waarvan in het klooster in Bleijerheide het provincialaat gevestigd werd. In 1958 hield de Nederlandse provincie op te bestaan die om nog zelfstandig te kunnen blijven voortbestaan te klein was geworden. In de loop der tijd werd het werk van de broeders steeds meer door leken overgenomen en werden de instellingen, waar de broeders werkzaam waren, geleidelijk overgedragen aan niet-religieuze rechtspersonen.

De constituties en leefregel werden goedgekeurd door Paul Urbanus VI op 3 december 1378

De Orde van de Allerheiligste Verlosser kende zowel mannelijke leden, de birgittijnen, als vrouwelijke leden, de birgittinessen, die strikt gescheiden in dubbelkloosters samenleefden. De stichter van deze orde was de Zweedse Birgitta Birgersdotter die, afkomstig uit de Zweedse hoge adel, in 1303 in de buurt van Stockholm geboren werd. Op jonge leeftijd trouwde ze met graaf Ulf Gudmarson met wie ze een gelukkige huwelijk had waaruit vier zonen en vier dochters geboren werden. Graaf Ulfo, die zijn laatste levensjaren als cisterciënzermonnik doorbracht, stierf in 1344. Pas toen begon het leven van Birgitta als actief religieuze. Ze stichtte in 1346 in Vadstene in Zweden het eerste klooster van de Orde van de Allerheiligste Verlosser. In de jaren die volgden, werden in heel Europa ongeveer 70 kloosters gebouwd. Zelf heeft Birgitta 20 jaar in Rome gewoond waar ze in 1373 stierf. Pas vijf jaar na haar dood, in 1378, hechtte paus Urbanus VI zijn goedkeuring aan de constituties en leefregel van de orde. Birgitta werd in 1391 door paus Bonifatius IX heilig verklaard. Een dubbelklooster van birgittijnen en birgittinessen bestond idealiter uit 60 zusters en uit 25 monniken, waarvan 13 priesters, 4 diakens en 8 lekenbroeders die een contemplatief leven leidden in strikte clausuur en met een volledige scheiding van de twee geslachten. De leiding van zo’n dubbelklooster was in handen van de abdis, die verantwoordelijk was voor het economisch beheer, terwijl de geestelijke leiding bij de prior berustte. De Orde van de Allerheiligste Verlosser kende geen centraal bestuur; elk individueel klooster, die zoveel mogelijk zelfvoorzienend was, stond onder de rechtsmacht van de bisschop in het betreffende diocees. De mannelijke tak van orde, de birgittijnen, stierf in de zestiende eeuw uit. In de middeleeuwen waren binnen de grenzen van het huidige Nederland zes dubbelkloosters van birgittijnnen en birgittinessen gevestigd en wel in Brielle, Gouda, Kampen, Rosmalen, Soest en Utrecht