Zoeken in collecties

De vroegste vermelding van de Sint Clemenskerk te Steenwijk dateert uit 1141. In dat jaar schonk de toenmalige Utrechtse bisschop deze kerk aan het benedictijner klooster te Ruinen. In 1206/1207 kwam deze kerk in ruil voor de kerk van Beilen en de kapel te Westerbork weer in het bezit van de Utrechtse bisschop. Het aan deze kerk verbonden kapittel werd in 1295 gesticht door Jan II van Sierck, die toen bisschop van Utrecht was. Dit kapittel bestond uit twaalf kanunniken en telde een gelijk aantal prebenden, waarvan het collatierecht bij de bisschop van Utrecht berustte. Wegens ontoereikendheid van de inkomsten werd in 1303 het aantal prebenden tot zes teruggebracht. In 1346, toen het kapittel uit de deken en drie kanunniken bestond, wees bisschop Jan van Arkel van deze zes prebende aan elk van de drie kanunniken één prebende en aan de deken drie prebenden toe. Twee nieuwe prebenden werden gesticht toen de kerk van Vollenhove en het daaraan verbonden Sint-Maartensaltaar bij het kapittel geïncorporeerd werd. Dit bracht het aantal prebenden vanaf toen op totaal 8. De kanunniken kregen het recht om naar keuze in Steenwijk of Vollenhove te resideren. Met name dit stond het tot stand komen van een hechte kanunnikengemeenschap in de weg. Mede daardoor zal het kapittel sinds de jaren zeventig van de zestiende eeuw nauwelijks nog gefunctioneerd hebben. Toen in 1592 de Staatsen Steenwijk op de Spanjaarden heroverden en er een verbod kwam op het openbaar belijden van het katholieke geloof, werd het Steenwijkse kapittel opgeheven

Het Sittards kapittel van Sint Pieter was verbonden aan de Sint Petrus' Stoel van Antiochiëkerk te Sittard, ook wel Grote- of Sint Petruskerk genoemd, die op verzoek van Walram de Rosse, heer van Valkenburg en Monschau, in 1299 door de bisschop van Luik, Hugo van Chalon, tot kapittelkerk verheven werd. Onderhavig kapittel bestond uit en college van twaalf, aanvankelijk door de heren van Valkenburg en later door de hertogen van Gulik benoemde kanunniken. Aan het hoofd van de kanunniken stond een deken, die door hen uit hun midden gekozen werd. De kanunniken woonden apart in woningen, die binnen een eigen rechtsgebied lagen, de zogeheten immuniteit, die het huidige Kerkplein en Kloosterplein bestreek. Behalve voornoemde kerk in Sittard, waren de kerken van Munstergeleen en Susterseel bij het Sittards kapittel geïncorporeerd. Voorts werd in 1336 de kerk van Merkelbeek door de Luikse bisschop, Adolf van der Mark, aan het kapittel toegewezen. Toen in 1802, in de Napoleontische tijd, alle kapittels en kloosters in het departement van de Roer opgeheven werden, betekende dit ook het einde van het Sittards kapittel

In de 11e eeuw liet Arnold I van Rode bij zijn burcht een kerk van tufsteen bouwen op de plaats waar vroeger een houten kerkje gestaan had, dat boven het graf van Sint Oda gebouwd was. Aan deze aan Sint Oda toegewijde kerk, waarvan in 1498 het romaans koor vervangen werd door een nieuw, tot op heden bewaard gebleven gotisch koor, werd een kapittel verbonden, dat bestond uit een college van negen kanunniken. Dit kapittel zou gesticht zijn door een zekere Hildewaris, vrouwe van Sint Oedenrode en Hilvarenbeek. Er bestaat echter geen zekerheid of dit ook werkelijk zo is. Toen in 1229 Gerard III, graaf van Gelre, de rechten van het Graafschap Rode aan hertog Hendrik I van Brabant verkocht, bleek bij de overdracht in 1231, dat ook het patronaat van voornoemd kapittel daarvan deel uitmaakte. Vanaf toen trad de hertog dan ook op als patroon van het kapittel. Toen zijn kleinzoon, Hendrik III van Brabant, in 1248 voor het kapittel de functie van deken en scholaster instelde, werd daarmee de omzetting van het kapittel van een klerkencollege in een seculier kapittel voltooid. Met nog zes andere, ook onder het bisdom Luik vallende Brabantse kapittels sloot voornoemd kapittel een verbond om zich ter bescherming van de op wereldlijk en kerkelijk gebied verworven rechten krachtig te weer te kunnen stellen. In het streven de kapittels meer onder de bisschoppelijke jurisdictie te brengen, groeide het verzet van de bisschop tegen deze rechten. Genoemd verbond ondervond evenwel steun van paus Julius II, toen hij in zijn bul uit 1512 de kapittelkerken in het bisdom Luik volledig in hun verworven rechten bevestigde. Hieronder het recht van exemptie, op basis waarvan betrokken kapittels rechtstreeks onder het gezag van de paus vielen. Toen bij de Vrede van Munster in 1648 de katholieken in Staats-Brabant onder de Republiek hun godsdienst niet openlijk mochten belijden en de kapittelkerk aan de katholieke eredienst werd onttrokken, betekende dit feitelijk het einde van het Rooise kapittel

De vroegste vermelding van de aan Sint Maarten toegewijde parochiekerk te Sint-Maartensdijk dateert uit 1349. In de vijftiende eeuw werd deze kerk vervangen door een grotere kerk, waarvan het collatierecht bij het kapittel van Oudmunster in Utrecht en de heer van Sint-Maartensdijk gezamenlijk berustte. In 1428 stichtte Frank van Borssele, heer van Sint-Maartensdijk, een kapittel dat verbonden was aan voornoemde kerk, die toen met toestemming van het kapittel van Oudmunster bij dit kapittel geïncorporeerd werd. Met het stichten van dit kapttel voerde Frank van Borssele de laatste wens uit van zijn vader, Floris van Borssele, die in 1422 was overleden. De stichting werd bevestigd in 1429 door zowel de bisschop als de aartsdiaken van de Dom, in 1431 door Jacoba van Beieren, gravin van Holland, Zeeland en Henegouwen en echtgenote van voornoemde Frank van Borssele en in 1436 door Filips de Goede, hertog van Bourgondië. Goedkeuring door de paus volgde pas in 1456 toen hij tegelijkertijd aan het kapittel exemptie verleende, waardoor het onder direct gezag van de Heilige Stoel kwam te vallen. Het kapittel bestond uit een college van tien kanunniken. Aan het hoofd daarvan stond een deken. Naast voornoemde parochiekerk te Sint Maartensdijk, werden de Maartenskapel eveneens te Sint-Maartensdijk, de parochiekerk en de Sint-Catharinakapel te Scherpenisse, alsmede de parochiekerk van Gapinge bij het kapittel geïncorporeerd. Na 1576, toen het eiland Tholen, definitief naar de zijde van de prins van Oranje overging, werd het Sint Maartensdijkse kapittel opgeheven