Zoeken in collecties

De Summa theologiae is het bekendste werk van Thomas van Aquino (1225-1274) en is een verder uitgewerkte versie van een eerder boek, de Summa contra Gentiles (HS-017). Waar zijn eerdere boek een apologetisch werk was, is dit een handboek. In de Summa theologicae heeft Aquino alle theologische leerstellingen uit zijn tijd samengevat en rationeel onderbouwt. De verschillende onderwerpen worden cyclisch behandeld en het werk heeft als uiteindelijke doel een overzicht te geven van de betekenis van het leven door de geschiedenis van de kosmos samen te vatten.
Op een ingevoegde strook perkament is een notitie geschreven waaruit op te maken is dat Johannes van Bentheim overleden. Hij was priester in het klooster te Frenswegen waar hij in 1452 werd ingekleed. Op 25 december 1488 is hij daar overleden

Dit werk is een verzameling van theologische teksten, geschreven door meerdere handen. De eerste tekst is van de hand van Otto Maed en is de Dialogus senis et iuvenis. Dit is waarschijnlijk het werk van Jacobus de Reno uit 1491 waarin twee geestelijken de voor- en nadelen van de liefde bespreken. Deze tekst wordt opgevolgd door uittreksels en conclusies uit verschillende werken van Johannes van Gerson (1363-1429). Van deze theoloog en kanselier van de Universiteit van Parijs bevat dit handschrift ook een tekst over zielenzorg en uitleg bij zijn teksten.
Ook zijn er enkele brieven van Quintus Aurelius Symmachus (345-405) toegevoegd. Hij was een laat-Romeins politicus, schrijver en intellectueel van wie zijn zoon zijn correspondentie heeft bewaard en gepubliceerd. De brieven zijn aan vrienden gericht en zijn op literair gebied kwalitatief hoogstaand, maar qua inhoud meestal hol. Hierna volgt de De exsilio suo en De querimonia et conflictu carnis et animae van Hildebert, wat gaat over het tussen het vleselijke en het geestelijke.
De nugis curialium, door Walter Map, bevat anekdotes en verslagleggingen van gebeurtenissen aan het Engelse hof. De verschijningen waarover hij vertelt zijn volgens hem geen geesten van overleden mensen maar figuren die in een parallele wereld leven. Het werk wordt beschouwd als populaire literatuur die ver van de waarheid is verwijderd.
Tot slot zijn er ook nog twee tekstdelen die een florilegium bevatten. Dit zijn verzamelingen van uittreksels uit verschillende werken die in dit geval van theologische aard zijn

De eerste tekst in deze verzameling theologische werken is de Ad theodorum lapsum van Johannes Chrysostom (345-407). Deze tekst gaat waarschijnlijk over Theodorus van Antiochië (350-428), bisschop van Mopsuestia. Hij was een orthodox christelijk denker die ketterij fervent bestreed. De Assyrische kerk beschouwt hem als een van hun kerkleraren en dit werk is aan zijn leven gewijd. De brieven van Augustinus van Hippo zijn antwoorden op de pelagiaanse brieven van Julianus. Het pelagiaanse debat gaat over de verhouding tussen goddelijke genade en menselijke vrijheid. De pelagiaanse brieven zijn door Julianus en zeventien andere bisschoppen geschreven. De brieven in dit verzamelwerk zijn het weerwoord en de visie van Augustinus op deze kwestie.
Na de commentaren op Mattheus zijn ook de Limburgse sermoenen opgenomen. Dit zijn 48 preken waarvan twee-derde vertalingen van het Middelhoogduitse Sankt Georgener Predigten. Het overige deel behoort tot het oudste geestelijke proza in de Nederlandse taal

De eerste tekst in deze bundel is Historia Griseldis, een volksverhaal geschreven door Petrarca (1304-1374). Het verhaal werd honderd jaar na zijn dood gepubliceerd en gaat over Griselda, een vrouw die bekend staat om haar geduld en gehoorzaamheid. Na dit verhaal volgen de kronieken van het klooster Frenswegen en enkele doctrines.
Paus Innocentius III schreef een hertaling van De Contemptu Mundi. Het origineel is van Bernardus van Cluny en betreft een satirisch gedicht tegen de misstanden in de seculiere en religieuze wereld die hij aanschouwde. De tekortkomingen van religieuzen worden in dit werk hard aan de kaak gesteld. Paus Pius II schreef een preek aan de Turken die in 1453 Constantinopel veroverde. Paus Pius II voelde zich persoonlijk verantwoordelijk voor het lot van christelijk Europa en wilde de Turken door middel van kruistochten verdrijven.
Tot slot zijn de Dialogus rationis et conscientiae de crebra communione van Mattheus van Cracow opgenomen en de voorbereidingen op de mis. De Dialogus geeft rationele argumenten voor de meest voorkomende gewetensbezwaren en obstakels, en voor het individueel bepalen wat voor spirituele behoeften een persoon heeft

Dat handschrift bevat maar liefst vijf teksten van Hugo van St. Victor (1097-1140), te beginnen met De arca Noe Morali en De arca Noe mystìca. In deze twee twaalfde-eeuwse teksten staat het contemplatieve leven en de relatie tot middeleeuwse iconografie centraal. De tribus diebus gaat vervolgens over de week waarin God de wereld creëerde en hoe deze in twee groepen van drie dagen op te delen is. In het traktaat De virtute orandi wijdt hij uit over de verplaatsing van het morele scientia en disciplina naar het innerlijke virtus en affectus. Daarnaast is Soliloquium de arrha animae aan het verzamelwerk toegevoegd. Dit is een dialoog tussen de stem van Hugo en de stem van zijn ziel waarin hij de ziel ervan overtuigd dat de eeuwige God liefhebben de grootste vorm van liefde is. Alleen God verdient de eeuwige liefde van een mens. Dit traktaat is een testament voor de centraliteit van liefde in twaalfde-eeuwse monastieke spiritualiteit. De laatste tekst van Hugo, De amore sponsi ad sponsam, is een Hoogliedcommentaar waarbij hij een meer ascetische interpretatie aanhangt.
Naast een verdrag over de deugden door pseudo-Bernardus van Clairvaux zijn er twee teksten van Richard van St. Victor (-1173). In De Quatuor gradibus violentae caritatis beschrijft hij hoe intense liefde voor een verbinding met God kan zorgen. Tot slot nog De exterminatione mali et promotione. In deze korte verhandeling staat de uittocht van het volk van Israël uit Egypte en de intrede in het Beloofde Land symbool voor de stadia van contempleren

Dit handschrift bevat vier teksten van de hand van Bernardus van Clairvaux (1090-1153). In de zeventien preken over Qui habitat staat het thema van de rouwmoed centraal en wordt het verbonden met het gebed. Een thema dat hij in meer van zijn teksten liet terugkomen.
De vier homilieën over Missus est zijn traktaten over de Incarnatie. Deze toespraken op de Lucastekst komen vermoedelijk uit het jaar 1125, maar werden nooit uitgesproken.
Tot slot bevat het handschrift ook nog twee preken over de omstandigheden van de geboorte van Christus

De eerste tekst in dit handschrift is het martyrologium van Usuardus. Dit is een catalogus van martelaren in de Westerse kerk, met hun biografische gegevens, die zijn geordend volgens naar de kerkelijke kalender. Usuardus’ martyrologium was opgedragen aan Karel de Kale en bevat 1100 heiligenlevens. Het werd de basis voor het Romeinse martyrologium uit 1548. Slechts een deel ervan is opgenomen in dit handschrift.
Een uittreksel van het traktaat van Geert de Grote, Contra focaristas, wijdt uit over de strafbepalingen zoals excommunicatie en suspensie die De Grote voor focaristen eist. Voor geestelijken die ongeoorloofde verhoudingen met vrouwen hadden reserveerde hij in dit traktaat de excommunicatie latae sententae. Tot slot volgen twee folia met een verhandeling door paus Urbanus V als bestrijding tegen simonie. Dit betreft de handel in geestelijke goederen of ambten met het oog op winst

Het vocabularium is een woordenlijst van begrippen, namen en aanduidingen die gangbaar waren in het klooster Frenswegen.

Dit verzamelwerk bevat teksten van tijdrekenkundige aard. Het opent met een kalender naar het gebruik van Münster waarna een lunarium volgt. Dit is een boek waarmee voorspellingen kunnen worden gedaan naar aanleiding van de stand en cyclus van de maan. Het boek werd gebruikt om geboorte te plannen, dood en ziekte te voorspelling, huwelijken te sluiten, maar ook voor zakelijke dingen zoals zaaien en oogsten. Na het lunarium volgt het Computus van Magister Jacobi, een schoolboek over het onderwijs in tijdrekenkunde. Om tijdrekenkunde te onderwijzen maakte hij gebruik van mnemotechnische verzen, proza en tekeningen die nodig waren om berekeningen te maken.
De Cisiojanus is een gedicht ten behoeve van het dateren van de vaste feest- en heiligendagen. De Algorismus is een navolger van de Arabische wiskunde en telt 11 hoofdstukken over optellen, aftrekken, vermenigvuldigen, delen en worteltrekken.
Naast de Computus van Magister Jacobi bevat het handschrift nog twee computus. De Computus Norembergensis en de Computus chirometralis. De laatste is een leerboek waarin kennis over tijd, astronomie en berekeningen van de kalender wordt overgeleverd. Uit de titel van het werk is op te maken dat de vingerkootjes werden geteld om de berekeningen te maken. Na De musica, want muziek is wiskundig onderlegd, volgt er nog een afsluitend commentaar op Computus chirometralis.

De commentaren op de brieven van Paulus vormen het eerste tekstelement in dit handschrift. Een deel van de Paulijnse brieven behoort tot de oudste overgeleverde christelijke documenten die inzicht verschaffen in de overtuigingen en controverses van het vroege christendom. Geplaatst in het Nieuwe Testament vormen ze de hoekstenen voor christelijke theologie en ethiek. Pseudo-Haymo von Halberstadt schreef de in dit handschrift opgenomen commentaren op deze brieven.
Vervolgens bevat het handschrift een preek van de hand van Augustinus van Hippo evenals een verzameling preken zonder auteur.
Tot slot zijn er twee vita’s toegevoegd. De Vita Ansgarii is de levensbeschrijving van St. Ansgar en beschrijft zijn missie werk in Scandinavië en het dagelijks leven van mensen rond 870. De vita van St. Mattheus is de levensbeschrijving van de apostel die door Lambertus werd verenigd met zijn prozabewerking van de mirakels