Zoeken in collecties

De stichter van de orde der dominicanen -ook wel orde der predikheren genoemd- is Dominicus, die in 1172 als Domingo de Guzman in Castilië geboren werd. Deze tot de mendicanten behorende orde werd door hem in 1215 gesticht met als doel de leer en de regels van de Rooms-Katholieke kerk te verkondigen en ketterijen te bestrijden. De orde werd in 1216 door paus Honorius III goedgekeurd en kwam toen onder direct gezag van de Heilige Stoel te vallen. Haar leden volgden de Regel van Augustinus aangevuld met de eigen constituties naar norbertijns voorbeeld. Naast een tak van mannelijke religieuzen en een tak van vrouwelijke religieuzen, aangeduid, als respectievelijk de eerste orde en de tweede orde, kende de orde der dominicanen ook een tak van leken, die omstreeks 1220 ontstond en sinds 1484 de derde orde genoemd werd. Van deze derde orde, die overigens niet door Dominicus persoonlijk werd opgericht, maakten in gemeenschap levende devote vrouwen deel uit. Ze legden uitsluitend de gelofte van gehoorzaamheid af, waarin evenwel ook besloten lag, dat door de onderwerping aan de door Munio van Zamora, de toenmalige magister-generaal van de dominicanen, in 1285 geformuleerde leefregel ook kuisheid en armoede nageleefd werden. Deze vrouwelijke leden, die doorgaans tertiarissen genoemd werden en die niet aan de discipline van clausuur onderworpen waren, legden zich vooral toe op volksonderwijs en ziekenzorg. Een van de bekendste leden van de Derde Orde van Sint Dominicus was Catharina van Siena, een Italiaanse gestigmatiseerde mystica, kerklerares en copatrones van Europa, die leefde van 1347 tot 1380

Naast een eerste orde van minderbroeders en een tweede orde van clarissen ontstond er in de 13e eeuw een nieuwe, derde orde van tertianen en tertiarissen. Deze derde orde van Sint Franciscus, die in 1289 door paus Nicolaas IV met de bul Supra montem werd goedgekeurd, bood mannelijke en vrouwelijke penitenten de mogelijkheid zoveel mogelijk volgens de regels van Franciscus en Clara een devoot leven te leiden, maar niet in strikte of canonieke zin zoals dat het geval was in het kloosterleven van de eerste en tweede orde. Zij waren leken, die invulling gaven aan hun religieus en spiritueel leven zonder hun beroeps- en familiair bestaan te verlaten. Het waren met name vrouwen die voor deze leefwijze kozen. De derde-orde-beweging was dan ook vooral een vrouwenbeweging. Een groot deel van de Utrechtse conventen van tertianen en tertiarissen sloten zich aaneen in het Kapittel van Utrecht. In navolging daarvan vormden de tertianen en tertiarissen van het aartsbisdom Keulen het KeuIs Kapittel en die van het bisdom Luik en omgeving het Kapittel van Zepperen. Evenals de huizen van de broeders en zusters des gemenen levens en de augustijner mannen- en vrouwenkloosters, aangesloten bij het Kapittel van Windesheim en dat van Sion, waren de conventen van tertianen en tertiarissen integraal onderdeel van de Moderne Devotie. Vanaf het prille begin zijn de bij het Kapittel van Utrecht aangesloten conventen van tertianen en tertiarissen de weg opgegaan naar een kloosterleven zoals de eerste en tweede orde die kenden. Een belofte van kuisheid werd al vanaf het begin gevraagd van hen, die zich bij en gemeenschap van tertianen en tertiarissen wilden aansluiten. Later, in 1487, werden de kloosterbeloften kuisheid, armoede en gehoorzaamheid officieel verplicht gesteld. Allengs ging het merendeel van de tertiarissenconventen over tot clausuur en leidden de zusters binnen de muren van hun convent een contemplatief leven van gebed, meditatie, geestelijke oefeningen, collaties en handenarbeid

Verburgerlijking en verslapping van de discipline ontvluchtend, die vooral toesloeg in de bij de orde van Cluny aangesloten kloosters, verliet in 1098 abt Robertus met een twintigtal monniken de abdij van Molesme om zich in een onherbergzame plaats bij Dijon te vestigen. In deze plaats, die Cîteaux of in het Latijn Cistercium heette en waarvan de naam cisterciënzers afgeleid is, beoogde Robertus in eenzaamheid, armoede, ascese en door met eigen arbeid in het levensonderhoud te voorzien in alle gestrengheid de regel van Benedictus te volgen. Al in 1099 werd hij opgevolgd door Albericus, die een kilometer verder naar het noorden tot definitieve vestiging van de kloostergemeenschap besloot. Vanuit deze gemeenschap ontstond een orde met een eigen regel en bestuur, die in 1170 met de Carta Caritatis haar eerste statuten kreeg. In 1125 werd in Tart, 10 km. ten noorden van Cîteaux, het eerste klooster van cisterciënzerinnen gesticht. Aangezien dit inbreuk zou maken op het grondbeginsel van de orde, dat van alle zielzorg buiten het eigen klooster moest worden afgezien, stonden de cisterciënzers aanvankelijk afwijzend tegen het in hun orde opnemen van vrouwenkloosters. Uiteindelijk kon dit toch niet worden tegengehouden. In de eerste jaren van de 13e eeuw stonden de cisterciënzerinnen onder het gezag van het Generaal Kapittel en waren ze gehouden aan het volgen van de statuten en aan een strenge clausuur. Hun geestelijke verzorging namen de cisterciënzers op zich, die veelal ook materiële hulp verleenden. Binnen de kloostermuren leidden de cisterciënzerinnen een eenvoudig, stil en bescheiden leven, dat in het teken stond van een grote armoedebeleving en een bijzondere overgave aan hun geestelijk ideaal. De viering van de liturgie, de geestelijke lezing, het persoonlijk gebed en de handenarbeid vormden het hoofdbestanddeel van hun spiritualiteit. Op het huidig Nederlands grondgebied bevonden zich in de Middeleeuwen 21 vrouwenkloosters die tot de cisterciënzerorde behoorden

Gesticht in Vannes, waar Catherine de Francheville de ontkerstening van Bretagne en het succes van de evangelisatie door de Paters Jezuïeten, die een retraitehuis voor mannen leidden, zag