Zoeken in collecties

De begarden, de mannelijke tegenhangers van de begijnen, maakten deel uit van de semi-religieuze leefgemeenschappen binnen de Rooms-Katholieke kerk. De begardenbeweging ontstond waarschijnlijk in Vlaanderen in de eerste helft van de dertiende eeuw. Een eventuele stichter wordt niet vermeld. Aanvankelijk leefden de begarden verspreid onder de stedelijke bevolking. Later verenigden zij zich in vrije genootschappen en tegen het einde van de 13de eeuw gingen sommige begarden samenwonen in conventen of godshuizen. De begarden waren hoofdzakelijk handarbeiders, vooral wevers. Dit bracht hen soms in conflict met de middeleeuwse ambachten van wevers. De begarden legden geen eeuwige geloften af, maar uitsluitend tijdelijke, meestal jaarlijkse, die zich beperkten tot de geloften van kuisheid en gehoorzaamheid. Ook volgden hun gemeenschappen geen door de Kerk erkende kloosterregel en waren dan ook vanuit kerkelijk perspectief gezien aan te merken als lekengemeenschappen en hun eventuele organisaties als lekenorden. De kerkelijke overheid kon slechts weinig invloed uitoefenen op het doen en laten van de begarden, die soms opvattingen over geloofsartikelen en de sacramenten erop nahielden die haaks stonden op die van de Kerk. Vanaf 1290 werden de begarden, evenals de begijnen, verdacht gemaakt, beschuldigd van ketterij en soms zelfs hiervoor vervolgd en ter dood veroordeeld. In 1312 vaardigde het Concilie van Vienne het verbod op de begardenbroederschappen uit. Op straffe van excommunicatie werd de levensstaat van de begarden verboden en afgeschaft. Dit belette niet dat de begarden, vooral in de Nederlanden, bleven bestaan, omdat ze zich expliciet onder het gezag van de Kerk plaatsten. In de loop van de veertiende en vijftiende eeuw verdwenen ze echter. Wat van hun communauteiten overbleef, evolueerde tot afdelingen van de derde orde bij sommige bedelorden, voornamelijk bij de franciscanen. In Nederland vond men begardenkloosters in Maastricht, Roermond en ’s-Hertogenbosch

De Congregatie van de Broeders van Liefde is gesticht door Petrus Jozef Triest, die in 1760 in Brussel geboren werd als zoon van een smid. Na zijn scholing bij de jezuïeten in Brussel volgde hij de Latijnse school in Geel. Daarna studeerde hij twee jaar wijsbegeerte aan de Leuvense universiteit. Vervolgens volgde hij de priesteropleiding aan het grootseminarie van Mechelen. In 1786 werd hij tot priester gewijd. Na in Asse, Mechelen, Ronse en Lovendegem werkzaam te zijn geweest, nam hij in 1807 de zorg op zich voor oudere mannen in de Bijloke in Gent, waarvoor hij enkele jonge mannen aanzocht. Dit nu vormde de directe aanleiding dat Triest in 1807 overging tot het oprichten van de Congregatie van de Broeders van Liefde, die toen nog de Congregatie van de Hospitaalbroeders van de Heilige Vincentius genoemd werd. In 1811 legden de eerste broeders hun geloften af. De congregatie, waarvan de Heilige Vincentius a Paulo de patroonheilige was, legde zich vanaf 1815 ook toe op de zorg van geesteszieken. Vanaf 1865 groeide de congregatie uit tot een internationale organisatie met vestigingen in 30 landen. Het eerste huis in Nederland werd in 1894 geopend en wel in Eindhoven op het landgoed De Heihoef, dat van de Franse Redemptoristen overgenomen was. In 1899 ontving de congregatie het decreet van Pauselijk Recht en kwam daarmee rechtstreeks onder de Heilige Stoel te vallen. In 1934 werden de in Nederland gelegen vestigingen van de congregatie verenigd in een zelfstandige Nederlandse provincie. Het stichtingsdoel van de Congregatie van de Broeders van Liefde, waarbij de Congregatie van de Broeders van Elshout zich in 1949 aansloot, was de verzorging van oudere mannen. Het omvatte echter ook ander liefdewerk ten aanzien van armen en hulpbehoevenden, zoals de verpleging van geesteszieken en het geven van volksonderwijs aan arme kinderen en kwam tot uiting in zorgverlening, onder meer in de geestelijke gezondheidszorg, onderwijs, gehandicaptenzorg en in de missie

Toen Philipp Höver, die in 1816 geboren werd als zoon van een arme boer, in 1843 benoemd werd als onderwijzer aan de armenschool van de parochie St. Peter in Aken, werd hij geconfronteerd met de sociale ellende die het toen opkomend industrieel proletariaat met zich meebracht. Vooral arbeiderskinderen hadden in toenemende mate hieronder te lijden. Om aan het lenigen van hun nood bij te dragen, trad Philipp Höver, nadat zijn vrouw in 1846 was overleden, in 1855 toe tot de Derde Orde van St. Franciscus. In belangrijke mate ondersteund door Franziska Schervier, die in 1845 de Congregatie van Arme Zusters van St. Franciscus had gesticht, richtte Philipp Höver in 1857 samen met drie metgezellen, die ook lid waren van de Derde Orde van St. Franciscus, de Congregatie van de Arme Broeders van de H. Franciscus Seraphicus op, die zich richtte op zowel de opvoeding en het onderwijs van de mannelijke arbeidsjeugd als op de dienstverlening aan op het verkeerde pad geraakte personen in gevangenissen en justitiële inrichtingen. In 1864 overleed Philips Höver. Uit Duitsland verdreven vanwege Bismarcks Kulturkampf, vertrok de congregatie 1877 naar Nederland, waar ze in Bleijerheide, dat toen nog een dorp van Kerkrade was, het moederhuis en het generalaat vestigde. De constituties van de congregatie werden in 1910 door paus Pius X bevestigd In 1939 riep de congregatie voor de vestigingen in Nederland een Nederlandse provincie in het leven, waarvan in het klooster in Bleijerheide het provincialaat gevestigd werd. In 1958 hield de Nederlandse provincie op te bestaan die om nog zelfstandig te kunnen blijven voortbestaan te klein was geworden. In de loop der tijd werd het werk van de broeders steeds meer door leken overgenomen en werden de instellingen, waar de broeders werkzaam waren, geleidelijk overgedragen aan niet-religieuze rechtspersonen.

Jean Baptist de la Salle, geboren te Reims in 1651, aanvankelijk kanunnik, voorts diocesaan priester en theoloog, nam in 1678 de zorg op zich voor een congregatie van zusters voor meisjesonderwijs toen de stichter van deze congregatie, die een vriend van De la Salle was, overleed. Daardoor kwam hij in contact met Adrien Nyel die de opdracht had in Reims armenscholen op te richten. De la Salle hielp hem daarbij. Hierdoor werd hij zich steeds meer bewust van het grote gebrek aan goed en godsdienstig armenonderwijs in Frankrijk. Om daarin verandering te brengen, verzamelde hij te Reims een groep medestanders om zich heen die hij tot een hechte gemeenschap van christelijke lekenopvoeders smeedde. Hieruit kwam in 1680 de Congregatie van de Broeders van de Christelijke Scholen voort. Aanvankelijk toegespitst op de volksjeugd paste de congregatie een semiklassikale onderwijsmethode toe waarvan de doordachte, gedisciplineerde en zachtaardige didactiek als reactie op het dilettantische, ruwe en ongedisciplineerde onderricht van toen voorop stond. De congregatie stuitte op tegenstand van de kerkelijke autoriteiten die zich verzetten tegen het laïcaal karakter van de congregatie. Vanuit het onderwijsveld werd de congregatie omwille van haar innovatieve onderwijsmethoden als ongewenste concurrent beschouwd. Ondanks deze tegenwerking groeide de congregatie en nam naast lager, middelbaar, ambachts- en normaalschoolonderwijs later ook het onderwijs aan opleidingsinstituten voor leraren, hervormingsscholen voor delinquenten, technische scholen en middelbare scholen voor moderne talen, kunsten en wetenschappen op zich. In 1790 telde de congregatie 121 vestigingen, die zich op één na in Frankrijk bevonden. Tijdens de Franse Revolutie werden deze vestigingen gesloten. In 1803 werd de congregatie onder het bewind van Napoleon weer toegelaten en breidde zij zich uit over de hele wereld. In Nederland vestigden de Broeders van de Christelijke Scholen zich in 1907 vanuit Frankrijk in Sluis