Zoeken in collecties

Een gemeenschap van zusters des gemenen levens bewoonde in Deventer een in 1388 door Lambertha van Diese, een welgestelde dame uit Deventer, geschonken huis. Dit huis, dat aan de Pontsteeg en de Striksteeg stond en samen met het Heer Florenshuis één gebouwencomplex vormde, werd naar haar stichteres Lamme van Diesehuis genoemd. In de Engestraat bezat dit aan St. Caecilia toegewijde huis ook nog vier huurhuizen van bescheiden omvang. Met de aankoop van twee belendende huizen werd in 1390 een uitbreiding van het huis gerealiseerd, waarvan het aantal zuster overeenkomstig een door het Deventer stadsbestuur gestelde voorwaarde, nimmer meer dan 24 mocht bedragen. Tijdens het Utrechts Schisma moesten de zusters de stad verlaten. In 1426 vonden ze onderdak in in het Adamanshuis te Zutphen, waar ze tot1432, toen ze naar het Lamme van Diesehuis terugkeerden, verbleven. In 1483 overleed waarschijnlijk meer dan een kwart van de gemeenschap aan de pest. Door schenking verwierven de zusters in 1495 het huis van Agneta Swaefken, dat wellicht plaats moest maken voor de kapel. Deze kapel, de St. Caecilia-kapel, was een eenvoudig zaalkerkje, waarvan de bouw omstreeks 1501 gereed kwam. Bij de reformatie in 1591 kwam het Lamme van Diesehuis in stedelijke handen. Toen het convent bij raadsbesluit van 29 maart 1604 opgeheven werd, kreeg het huis een andere bestemming. Vanaf 1630 ging het dienst doen als auditorium van het Athenaeum Illustre

In het Meester Geertshuis woonde een zuster uit Westfalen, die Elisabeth Vosses heette. In 1405 vestigde haar hoogbejaarde moeder zich ook te Deventer in één van de kleine woningen, die Reinier Buyskens bij zijn huis in de Papenstraat gebouwd had. Toen de oude vrouw niet meer alleen kon blijven, verliet Elisabeth Vosses het Meester Geertshuis om voortaan met haar moeder samen te wonen. Al spoedig wist Elisabeth Vosses enige vrouwen, die een devoot leven waren toegedaan, te bewegen om zich daar ook te vestigen. Dit was het begin van een op de leest van het Meester Geertshuis geschoeide zustergemeenschap, die eerst in 1419 daadwerkelijk uitgroeide tot een huis van zusters des gemenen levens. Dit huis kreeg de naam Buyskenshuis naar voormelde Reinier Buyskens, wiens woonhuis in de Papenstraat, vermoedelijk door schenking van zijn dochter Aleyt, inmiddels ook in het bezit van de zusters gekomen was. Tijdens het Utrechts Schisma moesten de zusters de stad verlaten. In 1425 vertrokken ze naar Lochem, waar ze een nieuw huis stichtten, dat Kleine Convent genoemd werd. De ballingschap duurde tot 1432. Een aantal zusters keerde toen weer naar het Buyskenshuis terug. Pas in 1490 kregen de zusters van de magistraat van Deventer toestemming voor het bewonen van het klooster. Dit onder meer onder de voorwaarde dat de zusters zonder goedkeuring van de magistraat geen huizen of erven binnen Deventer meer mochten aankopen. Werden deze bij testament vermaakt, dan moesten zij deze binnen een jaar weer verkopen. Een uitbreiding van Buykenshuis met het naastgelegen refugium van de regulieren van Albergen vond in 1548 plaats. Bij raadsbesluit van 8 juni 1619 werden de zusters op alimentatie gesteld en het beheer van de goederen opgedragen aan de rentmeester van het Meester Geertshuis. Een deel van het klooster werd voor de aanleg van een weg tussen de Noordenbergstraat en de Papenstraat gesloopt. Het andere gedeelte werd in 1643 verkocht aan een lombardhouder. De kerk werd turfpakhuis

In 1478 stichtte gravin Maria van Loon, weduwe van Jan IV van Nassau, heer van Breda, het convent van de grauwzusters in Breda. De zusters werden zo genoemd naar de grauwe, ongeverfde kleding die ze droegen. Engelbrecht II, de zoon van Maria van Loon, schonk aan het convent op verzoek van zijn moeder een jaarrente van vijftig gulden. Onderhavig convent, dat bedoeld was voor vijf devote, arme maagden of weduwen, was gevestigd in een pand, dat gelegen was aan de Catharinastraat naast de poort, die toegang gaf tot het huis Valkenberg, waar gravin Maria van Loon resideerde. De opvatting doet opgeld, dat het convent van de grauwzusters tot de derde orde van Sint Franciscus behoorde. Deze opvatting dient echter verworpen te worden. Veeleer was het een huis van zusters des gemenen levens, die volgens de van gravin Maria van Loon ontvangen statuten leefden. Het dagelijkse toezicht op de gemeenschap kwam te berusten bij één van de twee meesteressen van het Bredase begijnhof. Het convent onderhield nauwe betrekkingen met het eveneens door Maria van Loon gestichte regularissenklooster Vredendaal te Boeimeer onder Princenhage. In 1581, nadat hun klooster bij de inname van Breda door de Spanjaarden verwoest was, vonden de grauwzusters tijdelijk onderdak in het aan de zuidoostelijke rand van het middeleeuwse Breda gelegen klooster van de zwartzusters, dat in 1580 door die zusters verlaten was. In 1629 werden de goederen van de grauwzuster overgedragen aan het Bredase begijnhof

De geschiedenis van de broeders en zusters van het gemene leven maakt deel uit van de geschiedenis van de Moderne Devotie, waarvan Geert Grote als geestelijke vader wordt beschouwd, en die ontstond als geestelijk réveil tegen de verloedering van het leven van de clerus en de verruwing van de volkse zeden. Zonder formele kloostergeloften af te leggen, gingen de broeders en zusters van het gemene leven de verplichting aan tot een gemeenschappelijk leven, overeenkomstig de door de Moderne Devotie voorgestane idealen van de vroege christelijke kerk. Hun goederen schonken ze aan elkaar. Op de aldus ingebrachte goederen konden zij zelf, maar ook hun erfgenamen geen recht meer doen gelden. Hun eerste gemeenschap, het Heer Florenshuis in Deventer, werd rond 1380 opgericht door Florens Radewijns, een medestander van Geert Grote. Van kerkelijke zijde werd de druk steeds groter om voornoemde, op alleen wettelijk recht gestoelde samenlevingsvorm, hoewel goedgekeurd door zowel de bisschop van Utrecht als het concilie van Konstanz, in te voegen in een kerkrechtelijk goedgekeurde vorm van gemeenschappelijk leven. Veel gemeenschappen van broeders en zusters van het gemene leven namen óf de regel van Augustinus óf de derde regel van Franciscus aan. Aldus ontstonden er binnen de Moderne Devotie drie takken: broeders en zusters van het gemene leven die geen geloften aflegden, tertianen en tertiarissen die de derde regel van Franciscus volgden en verenigd waren in het Kapittel van Utrecht en regulieren en regularissen die volgens de regel van Augustinus leefden en in het Kapittel van Windesheim georganiseerd waren. In 1568 werden door paus Pius V gemeenschappen, waarvan de leden geen kloostergeloften hadden afgelegd, verplicht een kloosterregel aan te nemen. Werd daaraan geen gevolg gegeven dan werd de gemeenschap ontbonden. In Nederland viel dit grotendeels samen met de invloed van de hervorming, waardoor aan de meeste huizen van broeders en zusters van het gemene leven een einde kwam