Zoeken in collecties

Dit calendarium is een overzicht van alle belangrijk christelijke dagen, zoals feestdagen van heiligen, gedachtenisdagen van martelaren en kerkelijke hoogtijdagen. Uit de inhoud is op te maken dat dit een Utrechts calendarium is aangezien Willibrord in de maand november is toegevoegd. Het werk is door verschillende handen geschreven wat logisch is als men constant toevoegingen doet.
Na de opheffing van het klooster in 1572 is het waarschijnlijk in handen gekomen van een katholieke burger. Rond 1620 is het in het bezit gekomen van de Franciscanen in Hoorn en kwam het terecht in de Provinciale Bibliotheek van de Nederlandse Franciscanen in Weert. In november 1985 hebben de broeders het gedoneerd aan de Kruisheren van St. Agatha

De Postillae super pentateuchum zijn commentaren op Bijbelboeken, geschreven door Nicholas van Lyra (1270-1349), een Franciscaanse leraar en een van de meest invloedrijke beoefenaars van de Bijbelse exegese in de middeleeuwen. De Pentateuch omvat de eerste vijf boeken van het Oude Testamen: Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium. Commentaren op deze boeken worden in dit handschrift nog opgevolgd door commentaar op de boeken Joshua, Rechters en Ruth.
Er zijn meerdere overleveringen van Nicola’s Postillae waarbij de tekst is voorzien van illustraties. Dit exemplaar is voorzien van pentekeningen die met geel en rood zijn ingekleurd en uitgewerkt. De tekeningen zijn voornamelijk schematisch en tonen indelingen van de Ark van Noach, plattegronden van heiligdommen of candelabra. Alleen bij de figuur van Aäron is een andere kleur toegevoegd, namelijk blauw. Hij is afgebeeld in kledij van een hogepriester wat zijn rol als eerste hogepriester van de Israëlieten en aartsvader van alle priesters afbeeldt

Ongeveer twee derde van dit boek is een gedrukt werk van Gabriel Biel (1420-1495). Deze Duitse scholastieke filosoof is ook de auteur van de eerste handgeschreven tekst in dit boek, de Sacri canonis missae exposition. De tekst gaat over de canon van de mis en is door een lezer aangevuld met notities. Sommige marges bevatten enkel een paar woorden en andere hele alinea’s. Hoewel de vrij ruime marges al genoeg plek geven aan de lezer voor notities, zijn er na elk onderdeel van de tekst een of meer lege pagina’s. Hierdoor lijkt het alsof ze speciaal ruimte hebben gelaten voor uitweidingen of commentaar.
De tweede tekst is Regulae morales van de auteur Jean de Gerson (1363-1419). Hij was een theoloog en kanselier van de Universiteit van Parijs die het christendom wilde hervormen door de christenen te hervormen. Dit wilde hij bereiken door een nieuwe taal te gebruiken die eenvoudig, duidelijke en persoonlijk was om tot een begrijpelijke leken spiritualiteit te komen.
Tot slot bevat het voorblad notitie die luidt: ‘’Liber monasterij sté Agathe sub custodia Jois Diedam’’. Hieruit we kunnen opmaken dat het boek in bezit is geweest van Johannes Diedam, prior

Het boek opent met een gedrukt werk van Angelus di Chivasso (1411-1495), namelijk de Summa angelica di casibus de conscientiae, geschreven in 1486. Deze tekst neemt meer dan drie kwart van het boek in beslag, slechts op de laatste 47 folio is een andere tekst te lezen. De Summa contra gentiles van Thomas van Aquino. Het is een uittreksel van de bekendste traktaten van Aquino, die van origine vier boeken lang zijn. De titel vertaald naar: ‘’Over de waarheid van het katholieke geloof en tegen de fouten van ongelovigen’’. Waarschijnlijk is de tekst geschreven om de Dominicanen in Spanje te helpen met de bekering van de Moslims en Joden

Deze codex bevat een vijftal teksten waarvan de Historia ecclesiastica de hoofdtekst vormt. Dit werk werd in de vierde eeuw in het Griekse geschreven door Eusebius, de bisschop van Caesarea. Het is een chronologisch historische narratief geschreven vanuit een christelijk oogpunt en schets daarom een beeld van de ontwikkelingen van het vroege christendom. Voor zijn tekst maakte Eusebius gebruik van de ecclesiastische documenten uit de bibliotheek van Caesarea waardoor zijn werk materiaal bevatte wat nergens anders was overgeleverd.
De Historia ecclesiastica opent met een groot blauw-rood initiaal dat gedecoreerd is met plantmotieven en penwerk, gezet tegen een groene achtergrond. De andere teksten openen met een eenvoudiger vormgegeven initiaal, namelijk een rood initiaal met uitsparingen en zwarte plantmotieven en arabesken.
Een dergelijk initiaal is ook te zien bij de opening van het Stelle clericorum, een boek dat bijna vergeten is maar in de middeleeuwen welbekend was. Het betreft hier een traktaat over de waardigheid en de plichten van de priester. Het traktaat moedigt priesters aan te leren lezen, zedig te leven en goed te zorgen voor de aan hen toevertrouwde zielen

De preken over het Hooglied in deze codex zijn door Bernardus van Clairvaux (1090-1153) geschreven. Het Hooglied is een boek in de Hebreeuwse Bijbel waarvan Salomo als de auteur wordt beschouwd aangezien het boek opent met ‘’Lied der liederen, van Salomo’’. Bernardus was een mysticus en abt van de cisterciënzerabdij te Clairvaux die het Hooglied becommentarieerde. Dit deed hij in de vorm van toespraken voor zijn monniken. Hij begon hiermee in 1135. Toen hij er in 1153 mee ophield, had hij zesentachtig homilieën aan het onderwerp besteed en pas een kwart van het Hooglied behandeld

In deze verzameling van teksten neemt de Manipulus Curatorum het grootste gedeelte in beslag. Dit handboek voor priesters werd in 1333 opgesteld door Guido de Monte Rochen en vertelde nieuwe priesters wat ze moesten weten, doen en zeggen om hun pastorale verplichtingen te vervullen. Twee andere grote teksten in dit werk zijn de Summa de officio sacerdotis et de sacramentis ecclesiae door Thomas van Aquino en de Tractatus de superstitionibus. Deze laatste tekst is door Nicholaus Magni de lawor, een Heidelbergse theoloog, geschreven in 1405 naar aanleiding van het groeiende bijgeloof. Het bijgeloof uitte zich in een overvloed aan geloof dat de vorm aannam van ongepaste religieuze vieringen. Hierover schreef Nicholaus Magni een traktaat.
De zeven teksten zijn gekopieerd door Lambertus Bruyn van Gave die in het klooster Mariënfrede was ingetreden. In het handschrift zijn enkele gedecoreerde initialen aangebracht, veelal met rood penwerk en gezet tegen een groene achtergrond. De gehele codex is gerubriceerd door eenzelfde hand

Dit handschrift bevat het commentaar op het Evangelie van Mattheus en enkele preken van Johannes Chrysostom. De commentaren zijn in een ongelijkmatige hand geschreven. Soms zijn de letters heel groot en andere keren veel kleiner en vloeiender geschreven. Het is een veel geschreven tekst die in dit geval opgeluisterd is met gedecoreerde initialen. De grote rode initialen zijn opgevuld met in zwart getekende bloemen en omgeven door zwart penwerk.
De preken die op de commentaren volgen zijn van Johannes Chrysostom (345-407), aartsbisschop van Constantinopel. Hij schreef 17 verhandelingen, 241 brieven, talrijke werken over het kloosterleven, priesterschap en het heilige sacrament, en meer dan 700 preken. Dis handschrift bevat enkel een kleine greep uit het repertoire van deze kerkvader.
Bijzonder aan dit handschrift is het colofon wat ons verteld wie de kopiist (Anthonius van Venlo), binder (Henricus van Keulen) en illustrator (Lamertus van Grave) zijn