Zoeken in collecties

Bij enige geestelijken uit een groepje vooraanstaande Leidse families ontstond het plan om aan de Hooglandse kerk te Leiden een kapittel te verbinden. Deze kerk was toen nog een aan Sint Pancratius toegewijde kapel, die als bijkerk van de parochiekerk van Leiderdorp in gebruik was. Uiteindelijk waren het elf priesters die het initiatief namen tot stichting van het kapittel, waarvan de stichtingsakte door de Utrechtse bisschop Jan van Virnenburg in 1366 uitgevaardigd werd. In deze stichtingsakte werd tevens melding gemaakt van de door de proost, de deken en het kapittel van de Utrechtse domkerk voor het oprichten van onderhavig kapittel verleende toestemming. Goedkeuring door de paus volgde pas in 1380. In de stichtingsacte werd het aantal kanunniken vastgesteld op 11, maar zou tot 25 mogen uitgroeien. Aan het hoofd van het kapittel stond een uit de kanunniken van het Utrechtse domkapittel te recruteren proost. De dagelijkse leiding van het kapittel, zowel in geestelijk als wereldlijk opzicht, kwam te berusten bij de deken, die uit het midden van de Leidse kanunniken verkozen werd. Na bemiddeling van hertog Karel de Stoute verleende paus Paulus II in 1470 aan het kapittel het recht van exemptie, waardoor het kapittel net langer onder de rechtsmacht van de aartsbisschop van Utrecht viel, maar onder direct gezag van de paus. Omstreeks 1525 bestonden er plannen om de Hooglandse kerk tot kathedraal en het kapittel tot kathedraalkapittel te verheffen. Leiden zou in die plannen bisschopsstad worden. Deze plannen gingen echter niet door. Bij de herindeling van de bisdommen in 1559 werd niet Leiden maar Haarlem de nieuwe bisschopsstad. Toen Leiden in 1572 de zijde van Willem van Oranje koos, ging de Hooglandse kerk definitief in protestantse handen over. In 1574 vond de eerste hervormde predicatie er plaats. Omstreeks die tijd kwam er feitelijk een eind aan het bestaan van het Leidse kapittel