Zoeken in collecties

Bisschop Bernold stichtte ten noorden van de burcht Trecht, waaruit later Utrecht ontstaan is, de Sint Janskerk. De juiste datum, wanneer deze kerk gesticht werd, is niet bekend, maar moet omstreeks het midden van de 11e eeuw gelegen hebben. De oorspronkelijke patroonheilige van deze kerk was Johannes de Doper, maar vanaf de 13e eeuw worden Johannes de Doper en Johannes Evangelist gelijktijdig als patroonheiligen vermeld. Aan onderhavige kerk was een kapittel verbonden, die uit een college van twintig kanunniken bestond en waarvan de stichtingsdotatie uit het bisschoppelijk vermogen afkomstig was. Aan het hoofd van het kapittel stond aanvankelijk een proost. Met het proostambt was het ambt van aartsdiaken verbonden. De proost had daardoor veel macht. Tussen 1150 en 1250 ontstond er echter een nieuwe situatie. De proost verloor toen zitting en stemrecht in het kapittel, dat onder leiding van een deken kwam te staan. Het kapittel was voorzien van een ruime, ommuurde immuniteit rondom de Sint Janskerk, waarvan het grootste deel was gereserveerd voor de verblijven van de deken en de kanunniken en het resterende deel voor de proost. Met de overige vier kapittels in Utrecht en de benedictijner Sint Paulusabdij vormde onderhavig kapittel de zogeheten ‘Utrechtse kerk’, een collectief, dat extra taken en verantwoordelijkheden met zich meebracht, hetgeen onder meer bij de bisschopskeuze, bij de wijze van begraven, de zorg voor de doden en de verantwoordelijkheid voor elkaar tot uiting kwam. Aan de Sint Janskerk was geen parochiefunctie verbonden. De zielzorg van deze kerk beperkte zich dan ook tot de bewoners van het claustrum, in casu de kanunniken en hun personeel. In 1580 werd door de stedelijke magistraat de openbare uitoefening van de katholieke godsdienst verboden. De Sint Janskerk werd toen, evenals de andere Utrechtse kapittelkerken, gesloten. Het kapittel bleef echter in geseculariseerde vorm voortbestaan tot het in 1811 bij decreet van keizer Napoleon opgeheven werd