Zoeken in collecties

Naast een eerste orde van minderbroeders en een tweede orde van clarissen ontstond er in de 13e eeuw een nieuwe, derde orde van tertianen en tertiarissen. Deze derde orde van Sint Franciscus, die in 1289 door paus Nicolaas IV met de bul Supra montem werd goedgekeurd, bood mannelijke en vrouwelijke penitenten de mogelijkheid zoveel mogelijk volgens de regels van Franciscus en Clara een devoot leven te leiden, maar niet in strikte of canonieke zin zoals dat het geval was in het kloosterleven van de eerste en tweede orde. Zij waren leken, die invulling gaven aan hun religieus en spiritueel leven zonder hun beroeps- en familiair bestaan te verlaten. Het waren met name vrouwen die voor deze leefwijze kozen. De derde-orde-beweging was dan ook vooral een vrouwenbeweging. Een groot deel van de Utrechtse conventen van tertianen en tertiarissen sloten zich aaneen in het Kapittel van Utrecht. In navolging daarvan vormden de tertianen en tertiarissen van het aartsbisdom Keulen het KeuIs Kapittel en die van het bisdom Luik en omgeving het Kapittel van Zepperen. Evenals de huizen van de broeders en zusters des gemenen levens en de augustijner mannen- en vrouwenkloosters, aangesloten bij het Kapittel van Windesheim en dat van Sion, waren de conventen van tertianen en tertiarissen integraal onderdeel van de Moderne Devotie. Vanaf het prille begin zijn de bij het Kapittel van Utrecht aangesloten conventen van tertianen en tertiarissen de weg opgegaan naar een kloosterleven zoals de eerste en tweede orde die kenden. Een belofte van kuisheid werd al vanaf het begin gevraagd van hen, die zich bij en gemeenschap van tertianen en tertiarissen wilden aansluiten. Later, in 1487, werden de kloosterbeloften kuisheid, armoede en gehoorzaamheid officieel verplicht gesteld. Allengs ging het merendeel van de tertiarissenconventen over tot clausuur en leidden de zusters binnen de muren van hun convent een contemplatief leven van gebed, meditatie, geestelijke oefeningen, collaties en handenarbeid

Verburgerlijking en verslapping van de discipline ontvluchtend, die vooral toesloeg in de bij de orde van Cluny aangesloten kloosters, verliet in 1098 abt Robertus met een twintigtal monniken de abdij van Molesme om zich in een onherbergzame plaats bij Dijon te vestigen. In deze plaats, die Cîteaux of in het Latijn Cistercium heette en waarvan de naam cisterciënzers afgeleid is, beoogde Robertus in eenzaamheid, armoede, ascese en door met eigen arbeid in het levensonderhoud te voorzien in alle gestrengheid de regel van Benedictus te volgen. Al in 1099 werd hij opgevolgd door Albericus, die een kilometer verder naar het noorden tot definitieve vestiging van de kloostergemeenschap besloot. Vanuit deze gemeenschap ontstond een orde met een eigen regel en bestuur, die in 1170 met de Carta Caritatis haar eerste statuten kreeg. In 1125 werd in Tart, 10 km. ten noorden van Cîteaux, het eerste klooster van cisterciënzerinnen gesticht. Aangezien dit inbreuk zou maken op het grondbeginsel van de orde, dat van alle zielzorg buiten het eigen klooster moest worden afgezien, stonden de cisterciënzers aanvankelijk afwijzend tegen het in hun orde opnemen van vrouwenkloosters. Uiteindelijk kon dit toch niet worden tegengehouden. In de eerste jaren van de 13e eeuw stonden de cisterciënzerinnen onder het gezag van het Generaal Kapittel en waren ze gehouden aan het volgen van de statuten en aan een strenge clausuur. Hun geestelijke verzorging namen de cisterciënzers op zich, die veelal ook materiële hulp verleenden. Binnen de kloostermuren leidden de cisterciënzerinnen een eenvoudig, stil en bescheiden leven, dat in het teken stond van een grote armoedebeleving en een bijzondere overgave aan hun geestelijk ideaal. De viering van de liturgie, de geestelijke lezing, het persoonlijk gebed en de handenarbeid vormden het hoofdbestanddeel van hun spiritualiteit. Op het huidig Nederlands grondgebied bevonden zich in de Middeleeuwen 21 vrouwenkloosters die tot de cisterciënzerorde behoorden

De Congregatie van de Zusters van Liefde van Jezus en Maria was één van de congregaties die werden opgericht na het concordaat tussen paus Pius VII en Napoleon dat de godsdienstvrede herstelde. De in 1803 tot pastoor van Lovendegem benoemde Petrus Jozef Triest richtte de congregatie op 4 november 1803 op. Met behulp van dit geestelijke genootschap, bestaande uit enkele alleenstaande vrouwen, wilde hij in Lovendegem de armoede en het gebrek aan onderwijs en zorg tegengaan. De eerste overste was Maria Theresia van der Gauwen, moeder Placida. In 1805 vertrokken Triest en zes zusters voor de zorg van ongeneeslijk zieke mensen naar Gent op verzoek van de stad zelf. In 1816 werd de door Triest opgestelde regel voor de snel groeiende congregatie goedgekeurd door de paus, waardoor het mogelijk werd de congregatie buiten de Belgische grenzen uit te breiden. Pas in 1888 werd van deze mogelijkheid gebruik gemaakt met de oprichting van een school voor arme katholieke kinderen in Noord-Engeland. In 1891 vertrokken tien zusters naar Kongo om onderwijs en zorg voor de lokale bewonders te verzorgen. Ook in Galle te Ceylon (tegenwoordig Sri Lanka) werd door de zusters in 1896 een weeshuis en school opgericht. In Lahore (tegenwoordig Pakistan) begonnen de zusters in 1897, ten tijde van de grote hongersnood in Centraal-Indië (1897-1899), een weeshuis. Onder het bestuur van de in 1903 benoemde overste, Eugeen van Rechem, werden er vijftig nieuwe bijhuizen begonnen. Ondanks het grote aantal zusters, moest er meer en meer een beroep op leken worden gedaan in de zorg en het onderwijs dat de zusters verzorgden. Ondanks deze ontwikkeling reageerde Van Rechem in 1906 positief op de roep vanuit Nederland om Zusters van Liefde van Jezus en Maria voor de verzorging van psychiatrische patiënten. De zusters vestigden zich te Venray waar ze de St. Anna inrichting oprichtten. In 1968 werd Nederland een zelfstandige provincie en vond een decentralisatie plaats, in 1990 werd er weer gecentraliseerd.