Zoeken in collecties

De oorsprong van de begijnen is onduidelijk. Over de naamsafleiding is veel gespeculeerd. Vanaf de 12e eeuw treft men ze aan. In Nederland zijn er vanaf de 13e eeuw begijnen. De begijnen waren ongetrouwde vrouwen en weduwen, die de geloften van gehoorzaamheid en kuisheid aflegden. Ze leidden een religieus leven zonder formeel religieuzen te zijn. Persoonlijk bezit was toegestaan. Vaak woonden ze bij melaatsenhuizen en ziekenhuizen. In vele plaatsen waren er begijnhoven. In Nederland waren er nog tot eind jaren tachtig van de 20e eeuw begijnen te Amsterdam (Begijnen van het H. Sacrament) en Breda

Dominicus, de stichter van de orde der dominicanen -ook wel orde der predikheren genoemd-, werd in 1172 als Domingo de Guzmán geboren in Castilië. In 1198 werd hij als kanunnik aan de kathedraal van Osma verbonden. In datzelfde jaar werd dit seculier kapittel in een kapittel met reguliere kanunniken omgezet, waar Dominicus zeven jaar als priester en vervolgens als abt werkzaam was. In het gevolg van Diego de Acebes, de bisschop van Osma, verbleef hij in Zuid Frankrijk, waar de katholieke kerk de strijd aanbond tegen de albigenzen om hen van hun ‘ketterij’ af te brengen en hen met de Kerk te verzoenen. Hier raakte Dominicus doordrongen van het belang van prediking. Daarbij onderkende hij dat prediking alleen dan effect zou hebben, wanneer de predikers zich aanpasten aan de levensstijl van degenen voor wie de prediking bestemd was. Zo trokken hij en voornoemde Diego in 1206 gedeeltelijk blootsvoets, eenvoudig gekleed en zonder eigen middelen van bestaan rond in de provincie Narbonne om te preken en leerstellige disputen aan te gaan met anders gelovigen. Van deze levenswijze, die Dominicus als grondslag voor de door hem gestichte orde der predikheren koos, vormden de bestudering van de bijbel, de theologische uitleg daarvan en de scholing in de scholastiek belangrijke pijlers, die er overigens mede toe leidden, dat de predikbroeders als geleerde theologen indertijd nauw bij de pauselijke Inquisitie betrokken waren. De leden van onderhavige, in 1216 door paus Honorius III goedgekeurde orde volgen de Regel van Augustinus aangevuld met de eigen constituties naar norbertijns voorbeeld. Dominicus, die al in 1207 een vrouwenklooster te Prouille had gesticht, stierf in 1221. In 1234 werd hij heilig verklaard. De orde der Dominicanen telde onder haar leden vele uitzonderlijke theologen, waarvan Thomas van Aquino wel de bekenste is. Hoewel de Nederlandse Provincie van de Orde der Dominicanen pas in 1515 werd opgericht, waren de dominicanen al omstreeks 1232 in Nederland actief

Rond 1245 ontstond er binnen de in 1209 door Franciscus van Assisi gestichte orde der minderbroeders een discussie over de vraag of het armoede-ideaal van Franciscus in volstrekte zin moest worden nageleefd. Deze discussie groeide uit tot een conflict waardoor er binnen de orde twee groepen ontstonden: de spiritualen en de conventuelen. De spiritualen stonden een aller-striktste letterlijk opvatting van de regel van Franciscus voor. De conventuelen achtten het niet op de letter nakomen van de regel daarmee niet in strijd. In 1317 werden de met de kerkelijke hiërarchie in conflict geraakte spiritualen op het Concilie van Vienne veroordeeld, terwijl de conventuelen in 1322 als officiële richting in de orde bevestigd werden. In de 14e en 15e eeuw ontstond uit de conventuelen een hervormingsbeweging, de observanten, die evenals de spiritualen, zij het wat genuanceerde, zich zoveel mogelijk aan de principes van Franciscus hielden. In 1517 kwam het tot een officiële scheiding van de orde in conventuelen en observanten. Van de observanten splitsten zich de kapucijnen af die een eigen orde werden. Thans zijn er dan ook drie verschillende minderbroederordes: de orde der minderbroeders ofwel de franciscanen, de orde der minderbroeders conventuelen en de orde der minderbroeders kapucijnen. In 1228 stichtten de franciscanen in ’s-Hertogenbosch een klooster. Van daaruit verspreidden zij zich over heel de Nederlanden. Tijdens de Reformatie in de 16e eeuw en daarna in de Franse tijd rond 1800 werden nagenoeg al de hier door hen gestichte kloosters opgeheven. Vanaf 1853 toen de bisschoppelijke hiërarchie hersteld werd en de Rooms-Katholieke Kerk haar oude rechten terugkreeg, kende de orde van de minderbroeders franciscanen, waarvan het huidige doel te omschrijven is als evangelische dienstbaarheid in armoede, een nieuwe bloeiperiode die duurde tot het midden van de 20e eeuw toen onder invloed van allerlei veranderingen in kerk en maatschappij het aantal intredingen sterk terugliep

De Karmelieten komen voort uit een groep van kluizenaars, die in navolging van de profeet Elia rond 1200 in het Karmelgebergte bij de havenplaats Haifa in Israël een aan God toegewijd leven leidden. Voor hen schreef Albertus van Avogrado, patriarch van Jeruzalem, een in 1226 pauselijk goedgekeurde leefregel. Omstreeks 1235 werden zij door Arabische moslims van de berg Karmel verdreven. De meesten vertrokken naar Europa. Op het concilie van Lyon in 1245 werd hun op contemplatie gerichte gemeenschap onder de bedelorden opgenomen. In de 14e eeuw, toen zij een grote groei doormaakten, wijzigde hun strikt contemplatieve kluizenaarschap in een vita mixta, waarin actief en contemplatief leven met elkaar in evenwicht dienden te zijn en de contemplatie de inspiratie diende te leveren om actief te zijn zowel op maatschappelijk als op religieus gebied. In de 16e eeuw ontstond er een hervormingsbeweging in Spanje, waar Teresa van Avila en Johannes van het Kruis communiteiten stichtten die teruggrepen op de oorspronkelijke 13e-eeuwse Karmelregel. Deze hervorming leidde tot een splitsing van de orde in een gematigde tak, de Geschoeide Karmelieten, en een strenge tak, de Ongeschoeide Karmelieten. Vanaf de 13e eeuw vestigden de karmelieten in meerdere plaatsen in Nederland kloosters, die echter ten tijde van de Reformatie weer opgeheven werden. Vanaf 1840 maakte de orde in Nederland een nieuwe start. Dit leidde in 1890 tot een Nederlandse provincie, die in de periode van 1890 tot 1960 een explosieve groei kende. Er werden nieuwe kloosters gebouwd en scholen gesticht en in veel parochies en instellingen waren de karmelieten actief. Na deze periode moesten de karmelieten als gevolg van de door ontzuiling en secularisatie stokkende aanwas, zich noodgedwongen op de werkvelden, waarop ze tot dan toe actief waren, terugtrekken. Vanaf dan werd er steeds meer ingezet op bezinning en het uitdragen van de karmelitaanse mystiek en spiritualiteit. Contemplatie is toen weer zwaarder gaan wegen