Zoeken in collecties

De commanderij Wijtwerd bij Usquert in de provincie Groningen, waarvan de heren Van Ewsum claimden de stichters geweest te zijn, wordt voor het eerst genoemd in een oorkonde uit 1304. In deze oorkonde droeg paus Benedictus XI aan de abt van Oldenklooster bij den Dam op om de teruggave van de aan voormelde commanderij ontvreemde goederen te bevorderen. De commanderij, die onder de balije Steinfurt ressorteerde, was één van de vier vrouwenhuizen die de Johannieter Orde in Nederland had. Commanderij Wijtwerd had een voorwerk, Nijenhuis genaamd, in de nabijheid van het klooster, een voorwerk in Ernstheem, ten westen van Baflo, en één te Maarhuizen, ten noordwesten van Obergum. Voorts behoorde vermoedelijk het patronaatsrecht van de parochiekerken te Maarhuizen en Lutjesaaksum bij Baflo aan de commanderij, die tevens in de stad Groningen in de Butjesstraat een refugiehuis bezat. Toen in 1594 de stad Groningen door prins Maurits van Nassau ingenomen werd en in het toen gesloten Tractaat van Reductie bepaald werd dat de katholieke godsdienst niet meer mocht worden uitgeoefend, kwamen alle kloostergoederen in handen van de Staten van Groningen. Voor de bezittingen van de johannieter commanderijen, waaronder die in Wijtwerd, werd een uitzondering gemaakt. De commandeurs bleven hun goederen zelfstandig beheren. Toen in 1618 de laatste commandeur van Wijtwerd kwam te overlijden, wilde de Staten van Groningen onderhavige goederen alsnog in bezit nemen. Caspar van Ewsum, die zelf aanspraken op de commanderij maakte, verzette zich hier echter tegen. Er volgde toen een langslepend proces tussen genoemde partijen die in 1624 uiteindelijk tot een overeenkomst leidde, waarbij Caspar van Ewsum tegen betaling afstand deed van zijn aanspraken en de Staten van Groningen in het bezit werden gesteld van de goederen van commanderij Wijtwerd. Spoedig daarna werden het gebouwen, die van de commanderij deel uitmaakten, gesloopt