Zoeken in collecties

De commanderij van de Duitse Orde te Gemert moet zijn opgericht tussen 1220 en 1249. Van voormeld laatste jaar dateert de oudste oorkonde. De hoge en lage jurisdictie van de heerlijkheid Gemert kwam deels toe aan heer Diederik van Gemert en deels aan de onder de landcommanderij van Alden Biesen ressorterende commandeur van de Duitse Orde. In een oorkonde uit 1271 werd dit door hertog Jan I van Brabant bevestigd. Aan deze tweeherigheid kwam echter een eind toen Diederik in 1366 zijn deel in vorenbedoelde jurisdictie aan de commanderij van Gemert verkocht. De gehele heerlijkheid Gemert kwam toen in volle eigendom van de Duitse Orde. De commanderij van Gemert legde zich met name toe op het bestuur over Gemert en het beheer van haar goederenbezit. Zij bezat de patronaatsrechten van de parochiekerken te Gemert, Haren, Nistelrode en Geldrop en daarnaast van enkele kapellen, onder meer te Handel en te Bruheze, een voormalige buurtschap in de gemeente Helmond. Toen met de verovering van 's-Hertogenbosch de gehele Meierij van 's-Hertogenbosch in handen kwam van de Republiek der Verenigde Nederlanden wilde de Staten Generaal in 1648 rechten doen gelden op ook de bezittingen van de Duitse Orde in Gemert. Na een langdurige juridisch procedure werden de Staten Generaal echter in 1662 gedwongen te erkennen dat de commanderij door de Duitse Orde onder opperheerschappij stond van het Duitse Rijk en dat de Staten Generaal daarover geen gezag konden uitoefenen. Wel moest de protestantse godsdienst vrij kunnen worden uitgeoefend en moest de Duitse Orde daarvoor, onder behoud van het patronaatsrecht daarvan, een kerk of kapel beschikbaar stellen en aan de predikant een woning toewijzen. In 1797 werd het gebied door Frankrijk ingelijfd en in 1800 aan de Bataafse Republiek overgedragen om vanaf 1813, tot op heden, deel te worden van het Koninkrijk der Nederlanden. Bij decreet van Napoleon van 24 april 1809 werd de Duitse Orde in haar geheel opgeheven