Zoeken in collecties

Over een in 1196 door Alard, burggraaf van Nijmegen, gesticht hospitaal in Nijmegen bestond een geschil tussen abdij Mariënweerd en de Johannieters van Arnhem. Uiteindelijk werd dit hospitaal bij een in 1214 door Richardis, weduwe van graaf Otto I van Gelre, in dit geschil getroffen schikking aan de Johannieters toegewezen. Dit hospitaal maakte deel uit van het gebouwencomplex van de commanderij van Nijmegen, dat omstreeks 1320 aanmerkelijk uitgebreid en verfraaid werd. De commanderij Nijmegen was aan de commanderij Arnhem onderhorig. Beiden werden vanaf de 15e eeuw geleid door één commandeur, die in Arnhem zetelde. De commanderij Nijmegen beschikte over een grote zaal, die aanvankelijk gebruikt werd voor het herbergen van pelgrims. Later stelden de Johannieters deze zaal ook als vergaderruimte beschikbaar. Zo ook aan het stadsbestuur van Nijmegen. Zo’n grote vergaderruimte was toen schaars. De Nijmeegse commanderij heeft hieraan zijn behoud te danken. Rond de Reformatie in 1566 werd de commanderij ongemoeid gelaten. De goederen bleven in haar bezit. Dit krachtens een besluit van het Hof van Gelderland in 1581 om deze vanwege het wereldlijk karakter van de Johannieter orde niet als geestelijke goederen aan te merken. Wel moest de commanderij de kosten op zich nemen van het levensonderhoud van de predikant van de inmiddels door de protestanten in gebruik genomen Sint-Stevenskerk. In 1638, na het overlijden van de laatste commandeur, werden alle bezittingen van de commanderij door het stadsbestuur van Nijmegen in beslag genomen. Tot de Tweede Wereldoorlog deed het complex met onderbrekingen dienst als kerk voor de Waalse Gemeente. De tot de commanderij behorende Sint Janskerk, die als vleeshuis in gebruik was genomen, werd in 1650 gesloopt. Van 1653 tot 1672 was als voorloper van de huidige Nijmeegse universiteit in de commanderij tevens de Illustere School, later omgevormd tot Kwartierlijke Academie, gehuisvest. De commanderij heeft thans een horecabestemming.