Zoeken in collecties

De geschiedenis van de broeders van het gemene leven maakt deel uit van de geschiedenis van de Moderne Devotie, waarvan Geert Grote als geestelijke vader wordt beschouwd en die ontstond als geestelijk réveil tegen de verloedering van het leven van de clerus en de verruwing van de volkse zeden. Zonder formele kloostergeloften af te leggen, gingen de broeders van het gemene leven de verplichting aan tot een gemeenschappelijk leven overeenkomstig de door de Moderne Devotie voorgestane idealen van de vroege christelijke kerk. Hun goederen schonken ze aan elkaar. Op de aldus ingebrachte goederen konden zij zelf, maar ook hun erfgenamen geen recht meer doen gelden. Rond 1380 werd in Deventer door Florens Radewijns, een vroege medestander van Geert Grote, de eerste gemeenschap van broeders van het gemene leven, het Heer Florenshuis, opgericht. Van kerkelijke zijde werd de druk steeds groter om deze, op alleen wettelijk recht gestoelde samenlevingsvorm, hoewel goedgekeurd door zowel de bisschop van Utrecht als het concilie van Konstanz, in te voegen in een kerkrechtelijk goedgekeurde vorm van gemeenschappelijk leven. Veel gemeenschappen van broeders van het gemene leven namen toen óf de regel van Augustinus óf de derde regel van Franciscus aan. Aldus ontstonden er binnen de Moderne Devotie drie takken: broeders van het gemene leven die geen geloften aflegden, tertianen die de derde regel van Franciscus volgden en verenigd waren in het Kapittel van Utrecht en regulieren die volgens de regel van Augustinus leefden en in het Kapittel van Windesheim georganiseerd waren. Door een in 1568 door paus Pius V uitgevaardigde bul werden gemeenschappen, waarvan de leden geen kloostergeloften hadden afgelegd, verplicht een kloosterregel aan te nemen. Werd daaraan geen gevolg gegeven dan werd de gemeenschap ontbonden. In Nederland viel de werking van deze bul grotendeels samen met de invloed van de hervorming, waardoor aan de meeste huizen van broeders van het gemene leven een einde kwam

In 1584 stichtte Camillus de Lellis (1550-1614) de congregatie van de “Paters van de Zalige Dood’. Deze in 1586 door paus Sixtus V erkende congregatie werd in 1591 door paus Gregorius XIV tot orde verheven en kreeg als officiële naam Ordo Clericorum Regularium Ministrantium Infirmis (Orde van Reguliere Clericale Dienaren der Zieken), maar wordt gewoonlijk naar zijn stichter Orde der Camillianen genoemd. In 1614 schreef Camillus een handleiding voor een gedegen en christelijke ziekenverzorging. Voorts stichtte hij eveneens een vrouwelijke en een laïcale tak van de orde. De camillianen leggen zich toe op het verplegen van zieken en dan niet alleen in hospitalen maar ook bij de zieken thuis. “Meer hart in onze handen, broeders en zusters”, luidt hierbij als hun kernspreuk, hetgeen het belang aangeeft dat de camillianen hechten aan een goede maar vooral ook liefdevolle en oprechte zorgverlening. Aanvankelijk richtte het werk van de camillianen zich op de zorg aan pestlijders. Later spitste die zorg zich vooral toe op patiënten met tuberculose, terwijl tegenwoordig dezelfde aandacht besteed wordt aan mensen met lepra in ontwikkelingslanden en aan patiënten met aids en hiv. Naast vooral ziekenverzorging houden camillianen zich ook bezig met ziekenpastoraal en missiewerk. De camillianen kwamen in 1882 voor het eerst in Nederland. Ze vestigden zich toen in een in Roermond van Beierse Redemptoristen gekocht klooster. Kort daarna wisten ze twee kloosters in Vaals te verwerven. In 1919 verlieten de camillianen Roermond. Ze keerden daar echter in 1926 terug , waar ze zich toen op kasteel Schöndeln vestigden. In 1967 en in 1978 openden ze een communiteit in respectievelijk Nijmegen en ’s-Hertogenbosch. De camilliaanse kloosters in Nederland werden in 1946 ondergebracht in een zelfstandige, van de Duitse provincie afgescheiden Nederlandse Commissariaat van de Orde, dat in 1967 tot een zelfstandige Provincie verheven werd, maar in 2006 weer onder de Duitse provincie gebracht werd

Verburgerlijking en verslapping van de discipline ontvluchtend, die vooral toesloeg in de bij de orde van Cluny aangesloten kloosters, verliet in 1098 abt Robertus met een twintigtal monniken de abdij van Molesme om zich in een onherbergzame plaats bij Dijon te vestigen. In deze plaats, die Cîteaux of in het Latijn Cistercium heette en waarvan de naam cisterciënzers afgeleid is, beoogde Robertus in eenzaamheid, armoede, ascese en door met eigen arbeid in het levensonderhoud te voorzien in alle gestrengheid de regel van Benedictus te volgen. Al in 1099 werd hij opgevolgd door Albericus, die een kilometer verder naar het noorden tot definitieve vestiging van de kloostergemeenschap besloot. Vanuit deze gemeenschap ontstond een orde met een eigen regel en bestuur, die in 1170 met de Carta Caritatis haar eerste statuten kreeg. In 1125 werd in Tart, 10 km. ten noorden van Cîteaux, het eerste klooster van cisterciënzerinnen gesticht. Aangezien dit inbreuk zou maken op het grondbeginsel van de orde, dat van alle zielzorg buiten het eigen klooster moest worden afgezien, stonden de cisterciënzers aanvankelijk afwijzend tegen het in hun orde opnemen van vrouwenkloosters. Uiteindelijk kon dit toch niet worden tegengehouden. In de eerste jaren van de 13e eeuw stonden de cisterciënzerinnen onder het gezag van het Generaal Kapittel en waren ze gehouden aan het volgen van de statuten en aan een strenge clausuur. Hun geestelijke verzorging namen de cisterciënzers op zich, die veelal ook materiële hulp verleenden. Binnen de kloostermuren leidden de cisterciënzerinnen een eenvoudig, stil en bescheiden leven, dat in het teken stond van een grote armoedebeleving en een bijzondere overgave aan hun geestelijk ideaal. De viering van de liturgie, de geestelijke lezing, het persoonlijk gebed en de handenarbeid vormden het hoofdbestanddeel van hun spiritualiteit. Op het huidig Nederlands grondgebied bevonden zich in de Middeleeuwen 21 vrouwenkloosters die tot de cisterciënzerorde behoorden

Verburgerlijking en verslapping van de discipline ontvluchtend, die vooral toesloeg in de bij de orde van Cluny aangesloten kloosters, verliet in 1098 abt Robertus met een twintigtal monniken de abdij van Molesme om zich in een onherbergzame plaats bij Dijon te vestigen. In deze plaats, die Cîteaux of in het Latijn Cistercium heette en waarvan de naam cisterciënzers afgeleid is, beoogde Robertus in eenzaamheid, armoede, ascese en eenvoud alsmede door met eigen arbeid in het levensonderhoud te voorzien in alle gestrengheid de regel van Benedictus te volgen. Al in 1099 werd hij opgevolgd door Albericus, die een kilometer verder naar het noorden tot definitieve vestiging van de kloostergemeenschap besloot. Daar verrees ook de eerste stenen kerk. Onder zijn opvolger Stefanus Harding ontstond vanuit onderhavige kloostergemeenschap een orde met een eigen regel en bestuur waarvan de abdij van Citeaux en vier in 1113-1115 van daaruit gestichte kloosters, waaronder die van Clairvaux, de kern vormde. In 1170 kreeg de orde met de Carta Caritatis haar eerste statuten. De daarin vervatte regelgeving sloot eigenmachtig optreden van de abten vrijwel uit en dwong met strenge visitaties een uniforme naleving af van deze statuten. Onder Bernardus van Fontaines, die in 1115 abt van de abdij van Clairvaux werd, kende de orde in de 12e-eeuw een grote groei. Zo ook in Nederland, dat eind 15e-eeuw 34 cisterciënzerkloosters telde. Deze kloosters lagen veelal in onontgonnen gebieden, waar de cisterciënzers zich op landbouw en veeteelt toelegden. Zij hanteerden daartoe een systeem van uithoven, waar lekenbroeders tewerkgesteld waren. Eind 16e-eeuw maakte de Reformatie een eind aan het bestaan van de orde in Nederland. Alleen de Munsterabdij in Roermond kon tot de komst in 1794 van de Fransen blijven voorbestaan. Met de door uit Frankrijk gevluchte cisterciënzers gestichte abdij Mariënkroon in Nieuwkuijk keerden de cisterciënzers van de gewone observatie in de 19e-eeuw in Nederland terug