Zoeken in collecties

Omstreeks 1400 stichtte de in 1428 overleden Gerrit Brandt op instigatie van Johannes Brinckerinck, rector van het Meester Geertshuis, in de Spinhuissteeg in Deventer een huis voor zusters des gemenen levens. Dit huis, dat naar zijn stichter Brandeshuis genoemd werd en aan St. Ursula toegewijd was, werd in 1470 samengevoegd met het Kerstekenshuis, dat eveneens in de Spinhuissteeg stond. Het initiatief hiertoe werd genomen door Egbert Ter Beeck, biechtvader van beide voornoemde huizen. Ter verwezenlijking van deze samenvoeging liet hij de scheidingsmuren tussen beide huizen afbreken. Voorts bepaalde hij dat het afgelopen moest zijn met de kerkbezoeken van de zusters in de stad, die zij in zijn ogen als dekmantel gebruikten om daar familie en vrienden te bezoeken. De protesten van de zusters hiertegen haalden uiteindelijk niets uit. De Utrechtse bisschop David van Bourgondië verleende Egbert Ter Beeck het recht nieuwe statuten te schrijven. Hierin legde hij vast dat de zusters zich niet zonder toestemming buiten het huis mochten begeven. Voor het bezoeken van de kerk zou dit, doordat de bisschop goedkeuring verleende voor de bouw van een eigen kapel voor de zusters, ook niet meer nodig zijn. Na de verovering in 1579 door de Staatsen onder bevel van de graaf van Rennenberg was Deventer in 1587 weer in Spaanse handen geraakt. Aan de hevige aanvallen van het leger van Prins Maurits kon het twaalfhonderd koppig Spaanse garnizoen echter op den duur niet meer het hoofd bieden. De stad gaf zich in 1591 dan ook over aan de Staatse troepen. Dit nu leidde tot de uiteindelijke opheffing van het Brandeshuis. Doordat het convent geen nieuwe zusters meer mocht aannemen, was het tot uitsterven gedoemd. Toen er in 1604 nog drie zusters over waren, werden op last van het stadsbestuur de religuliere kanunnikenessen uit het klooster Diepenveen in het Brandeshuis gevestigd

Zich het recht voorbehoudend er tot zijn dood te kunnen blijven wonen, besloot Geert Groote in 1374 zijn ouderlijk huis, dat in de Bagijnenstraat lag op de hoek van de Hagensteeg, aan de stad Deventer te verkopen. Dit om er arme vrouwen te kunnen huisvesten, die een aan God gewijd leven wilden leiden, waartoe het stenen voorhuis en een houten achterhuis bestemd werden. In 1379 werden er voor dit huis, dat Meester Geertshuis genoemd werd, nieuwe statuten opgesteld, die in datzelfde jaar nog door de Schepenen van Deventer werden goedgekeurd. In die statuten bepaalde Geert Groote, dat het huis niet alleen onderdak zou bieden aan arme, maar ook aan gegoede vrouwen, om samen, zonder kloostergeloften af te leggen, in nederigheid God te dienen en een devoot leven te leiden. Ze moesten wel ongehuwd of weduwe zijn. Vanuit het Meester Geertshuis werden huizen gesticht in Sonsbeek, Essen, Xanten en Keulen. Tijdens het Utrechts Schisma moesten de zusters de stad verlaten. In 1425 vertrokken ze naar Arnhem. De ballingschap duurde tot 1432. De zusters keerden toen weer naar het Meester Geertshuis terug. In 1453 overleden 20 zusters aan de pest. In 1498 verleende de bisschop van Utrecht de zusters verlof tot het bouwen van een kapel en het aanleggen van een eigen kerkhof. Het kapittel van St. Lebuïnus gaf daarvoor echter pas in 1501 toestemming. In 1579 vonden de regularissen van Diepenveen tijdelijk onderdak in het Meester Geertshuis. In 1581 legde het stadsbestuur beslag op de kapel. De overige gebouwen kwamen in 1592 in eigendom aan de stad

In de Spinhuissteeg in Deventer werd hoogstwaarschijnlijk omstreeks 1400 door Johan Kersteken het naar hem vernoemde Kerstekenshuis gesticht. In dit aan St. Crispinianus toegewijd huis kwam onder leiding van Johannes Brinckerinck, rector van het Meester Geertshuis, naar voorbeeld van dit huis, een gemeenschap van zusters des gemenen levens tot stand. In 1470 wilde Egbert Ter Beeck, voornoemd huis, waarvan hij biechtvader was, samenvoegen met het belendende Brandeshuis. Daartoe liet hij een muur, die beide huizen van elkaar scheidde, afbreken. Voorts wilde hij een eind maken aan het kerkbezoek van de zuster, dat zij volgens hem voor privé-bezoeken van familie en vrienden in de stad misbruikten. Dergelijke maatregelen, die een volledige afsluiting van de buitenwereld zou hebben betekend, waren in andere huizen de opmaat voor de overgang naar een kloosterregel. De zusters van het Kerstekenshuis wilden dit echter niet. Zij wilden vasthouden aan hun oorspronkelijk geloofsideaal van een actief religieus leven binnen de maatschappij. Zij tekenen dan ook tegen deze voorgenomen maatregelen prostest aan bij het stadsbestuur, onder wiens rechtsmacht zij vielen. Aanvankelijk werden zij door het stadbestuur in het gelijk gesteld. Toen Egbert Ter Beeck zich daar evenwel tegen verweerde, herriep het stadsbestuur dit besluit en gaf aan hem de vrije hand om te doen wat hij voor het heil van de zusters nuttig achtte. Aldus werd de fusie van het Kerstekenshuis met het Brandeshuis een feit. Voorts verkreeg Egbert Ter Beeck van David van Bourgondië, bisschop van Utrecht van 1477 tot 1496, het recht nieuwe statuten te schrijven. Hierin werd vastgelegd dat de zusters zich niet zonder toestemming buiten het huis mochten begeven. Doordat de bisschop hem tevens toestemming verleende om voor de zusters een eigen kapel te bouwen, zou dit dan ook voor het bijwonen van de mis niet meer nodig zijn

Een gemeenschap van zusters des gemenen levens bewoonde in Deventer een in 1388 door Lambertha van Diese, een welgestelde dame uit Deventer, geschonken huis. Dit huis, dat aan de Pontsteeg en de Striksteeg stond en samen met het Heer Florenshuis één gebouwencomplex vormde, werd naar haar stichteres Lamme van Diesehuis genoemd. In de Engestraat bezat dit aan St. Caecilia toegewijde huis ook nog vier huurhuizen van bescheiden omvang. Met de aankoop van twee belendende huizen werd in 1390 een uitbreiding van het huis gerealiseerd, waarvan het aantal zuster overeenkomstig een door het Deventer stadsbestuur gestelde voorwaarde, nimmer meer dan 24 mocht bedragen. Tijdens het Utrechts Schisma moesten de zusters de stad verlaten. In 1426 vonden ze onderdak in in het Adamanshuis te Zutphen, waar ze tot1432, toen ze naar het Lamme van Diesehuis terugkeerden, verbleven. In 1483 overleed waarschijnlijk meer dan een kwart van de gemeenschap aan de pest. Door schenking verwierven de zusters in 1495 het huis van Agneta Swaefken, dat wellicht plaats moest maken voor de kapel. Deze kapel, de St. Caecilia-kapel, was een eenvoudig zaalkerkje, waarvan de bouw omstreeks 1501 gereed kwam. Bij de reformatie in 1591 kwam het Lamme van Diesehuis in stedelijke handen. Toen het convent bij raadsbesluit van 29 maart 1604 opgeheven werd, kreeg het huis een andere bestemming. Vanaf 1630 ging het dienst doen als auditorium van het Athenaeum Illustre