Zoeken in collecties

Tot de vele broederschappen die in de kruisherenkloosters werden opgericht behoorden die, welke tot doel hadden de door de Turken en Moren gevangengenomen christenen vrij te kopen. De veroveringsdrang door de Turken in Oost-Europa beangstigde de mensen zeer. In 1528 en 1683 belegerden de Ottomanen Wenen, in het derde kwart van de 17e eeuw voerden de Turken oorlog tegen Venetië en Oostenrijk en delen van Oost-Europa kwamen onder Islamitisch bewind. In 1683 maakte de Poolse koning Jan II een eind aan de opmars, maar de schrik bleef nog lang hangen. Deze sfeer in de tweede helft van de zeventiende eeuw was een goede voedingsbodem voor de genoemde broederschappen. Al sinds 1200 bestonden deze broederschappen binnen de Orde der Trinitariërs, reguliere kanunniken die zich vooral op deze bevrijdingen richtten. Nu gebeurde dit ook in andere orden. Aan de Algerijnse en Turkse zeepiraten die de door hen gevangen genomen christenen voor zich lieten werken als slaven, moesten hoge losgelden worden betaald. In 1645 richtten de kruisheren in Venlo een broederschap op van de Vergaderinge ofte Broederschap der alder H. Dryvuldigheyt ende des H. Kruys, waarin de devotie tot het kruis werd verenigd met het doel de christenslaven te bevrijden. De kruisherenkloosters in Maaseik, Hasselt, Roermond, Venlo, St. Agatha en Ehrenstein volgden de voorbeelden van Venlo en Maaseik en werden de broederschappen opgericht. In klooster St. Agatha richtte prior W. Penecamp (1687-1719) in het jaar 1689 de "Aartsbroederschap op van het scapulier van de Allerheiligste Drievuldigheid en van de Heilige maagd Moeder van Remedie tot verlossing van de gevangen Christenslaven". De Aartsbroederschap werd opnieuw opgericht in 1718. . Van prior Penecamp wordt in het klooster een geschilderd portret bewaard uit 1689 (zie VW-P017-Ag0158)

Het hier beschreven paneel is geschilderd naar voorbeelden van werken van de hand van Jan Breughel de Jongere in samenwerking met figuurschilders uit de omgeving van P.P. Rubens. Breughel schilderde de landschappen, de flora en de fauna, de anderen de menselijke figuren. Van dit thema bestaan meerdere, onderling verschillende composities. Het paneel te St. Agatha vertoont sterke overeenkomsten in opzet en uitwerking met een paneel (154 x 93 cm), dat zich in Musée des Arts décoratifs te Parijs bevindt (inv.nr. Ag/0837) en met een paneel (60 x 100 cm) uit de Kunsthalle te Bremen (inv.nr. 736-57/3). Wat betreft de plaatsing van de figuren ten opzichte van elkaar en ten opzichte van de bomengroep heeft het Parijse paneel gediend tot voorbeeld. Wat betreft de houding en de gebaren het werk te Bremen. Het paneel te St. Agatha is eenvoudiger van uitwerking n de figuren zijn van mindere kwaliteit.
Jan Breughel II (de Jongere), geboren te Antwerpen in 1601 en daar overleden in 1678, zoon van de 'Fluwelen Breughel', werkte aanvankelijk geruime tijd in Italië, onder andere te Genua. Daar kwam hij in contact met Anthonie van Dijck. Van zijn zeven zoons werden er vijf ook schilder. Zijn werk is geheel in de trant van dat van zijn vader. Evenals deze heeft hij met verschillende Antwerpse figuurschilders samengewerkt.
Het paneel werd eind augustus 1956 door magister-generaal W. van Hees overgebracht naar het destijds te Amersfoort gevestigde generalaat; op 5 november 1984 kwam het terug in St. Agatha.
Hermans vermeldt het paneel niet in zijn werk uit 1858

Kopie van een werk van Anthony van Dyck (olieverf op doek, 229 x 159 cm) uit 1616/1617 dat zich bevindt in de Alte Pinakothek te München. Een eerste versie ervan is in het bezit van museum Het Louvre te Parijs. Replica's met kleine varianten bevinden zich in de National Gallery of Scotland te Edinburgh en in Warwick Castle.
Anthonie van Dyck (Antwerpen 1599 - Londen 1641), leerling en later medewerker van P.P. Rubens. Behalve in Vlaanderen werkte hij in de Noordelijke Nederlanden, Italië, Frankrijk en Engeland. Bij de Engelse koningen Jacob I en Karel I stond hij in groot aanzien.
Hermans oppert de mogelijkheid dat het werk misschien is vervaardigd door Abraham Janssen, een navolger van Rubens

Kopie van de bekende kruisafneming van Peter Paul Rubens (1577-1640), die zich bevindt in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal te Antwerpen. Ze vormt het middenpaneel (420 x 310 cm) van een drieluik, dat in opdracht van het kloveniersgilde ten behoeve van het gildealtaar werd vervaardigd in 1612 (middenpaneel), resp. 1614 (zijluiken).
Op de achterkant is het paneel voorzien van merktekens: twee met de duimen naar elkaar gewende handjes (= Antwerpen), een soort roset (= stempel van het Sint Lucasgilde ?) en een onduidelijk teken (een stad met drie torens ?).
Hermans vermeldt het paneel niet in zijn uit 1858 daterende werk

Misschien is dit het schilderij dat als altaarstuk heeft gefungeerd in het barokke hoofdaltaar, zoals te zien op een tekening van J. van Boldrik (Cat.tent. Uden 1987, p.127, afb.128a). Het schilderij, dat kapot op zolder stond, werd eind augustus 1956 door magister-generaal W. van Hees overgebracht naar het destijds te Amersfoort gevestigde generalaat; op 5 november 1984 kwam het terug in St. Agatha (dossier Elsen)

Borststukken in ovaal medaillon binnen verschillende, met architectuurelementen versierde en grisaille geschilderde omlijstingen. Aan de onderzijde in cartouche de naam en twee, spiegelbeeldig weergegeven evangelistensymbolen. De doeken zijn waarschijnlijk vervaardigd naar voorbeelden van prenten uit XVIIa

Misschien betreft het, gezien de vorm van het paneel, een schoorsteenstuk. Hermans vermeldt het paneel niet in zijn werk uit 1858

Het doek werd eind augustus 1956 door magister-generaal W. van Hees overgebracht naar het destijds te Amersfoort gevestigde generalaat; op 5 november 1984 kwam het terug naar St. Agatha (dossier Elsen)

Hermans identificeert de heilige als Blasius

Adriaen Pietersz. van de Venne, schilder, tekenaar en dichter, geboren te Delft 1589 en overleden te 's-Gravenhage in 1662, was omstreeks 1607 werkzaam te Antwerpen, daarna tot omstreeks 1625 te Middelburg. De rest van zijn leven bracht hij door in Den Haag en schilderde er bij voorkeur grisailles. Hij was leerling van de goudsmid Simon Valck te Leiden en van de grisailleschilder Jeron. van Diest. Hij illustreerde onder meer de werken van Jacob Cats. In zijn oeuvre kan men twee perioden onderscheiden: de vroege werken met hun vrolijke kleuren getuigen van een grote vreugde, beleefd aan het reilen en zeilen van mensen uit alle standen, de latere in grisaille uitgevoerde werken uit het leven van de armen en landlopers hebben daarentegen een ernstiger grondtoon. Het Rijksmuseum is in bezit van veel schilderijen van zijn hand. In het Suermondt-Ludwig-Museum te Aken hangt een werkje dat nauw verwant is aan dit schilderij en aan het paneel, beschreven onder inv.nr.Ag/0121

Frans Theodoor Cox, geboren te Maasniel 1917, leerling van de Stadsakademie te Maastricht. Vervaardigde sculpturen in beton en brons, glas-in-loodvensters, wandschilderingen, wandkleden en reliëfs.
- Het werk is een kopie van een schilderij van Luc van Hoek uit 1936 (dossier Elsen)

De figuren van Maria en het Kind zijn een kopie van een doek van Peter Paul Rubens (Antwerpen 1577-1640), getiteld 'De H. Maagd met het kind' (108 x 84 cm). Het dateert uit ca.1615 en bevindt zich in de Hermitage te Leningrad. Rubens' eerste vrouw, Isabella Brandt, zou model hebben gestaan voor de Madonna, zijn oudste kind Peter voor het kind Jezus. De figuur van Anna ontbreekt op dit schilderij. Niet duidelijk is welke inspiratiebron de schilder heeft gebruikt voor deze figuur op het hierboven beschreven doek.
In de Pfarrkirche St. Paul te Aken bevindt zich een replica (olieverf op doek, 97 x 80 cm) van het werk uit de Hermitage.
Het werk te St. Agatha is niet van een groot meester