Zoeken in collecties

Voor gebruik op Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag. De klokken worden op die dag niet geluid. Het 'ratelen' vervangt het geluid van de klokken en schellen dat normaal gebruikt wordt tijdens de diensten in de kapel en om de zusters 's morgens te wekken.

Voornamelijk gebruikt op het pensionaat. De knip lag op de katheder en als de surveillante tot stilte wilde manen, klikte ze ermee.

Ook wel 'tassen' genoemd. Gebruikt voor warme dranken. Bij het ontbijt en om 16.00 uur werden koffie en thee geschonken, 's avonds bij de broodmaaltijd werd thee geschonken. De afspraak was dat als een zuster aan tafel nog meer te drinken wilde, ze haar 'tas' uitzette, d.w.z. aan de rand van de tafel voor zich plaatste. Een van de zusters schonk dan nogmaals in. Het grotere kommetje (1) dateert van voor de Tweede Wereldoorlog, de kleinere (2) is rond 1960 in gebruik genomen. De koffiekop (3), met oor, werd rond 1950 in het klooster van de zusters in de Nieuwstraat in Breda gebruikt en vormt de overgang naar modernere kopjes en schoteltjes. In de jaren 1960-1965 werd namelijk ander serviesgoed aangeschaft omdat het tot dan toe gebruikte serviesgoed niet meer in de handel verkrijgbaar was.

De twee plankje met daarop het woord 'chorus' hingen in het bidkoor en gaven de koorzijde aan. De ene week rechts, de andere week links.

Werd door de novicen gedragen als zij hun tijdelijke geloften aflegden. Het kroontje werd na de plechtigheid teruggegeven. Dezelfde avond vonden de tijdelijk geprofeste zusters het kroontje terug op hun bed, ze mochten het echter niet houden. Wel kregen ze die dag een 'pittenrozenkrans', een rozenkrans gemaakt van vruchtenpitten.

Werd gedragen door de postulanten bij hun inkleding. De postulanten gingen gekleed in een bruidsjapon en een sluier, met daarop het kroontje, de kapel binnen. Tijdens de plechtigheid werden de postulanten ontdaan van deze kleding door hun medezusters, die daarbij gebeden uitspraken. Over het witte onderkleed werd vervolgens het habijt, het kleine scapulier en een schortje aangetrokken. Rond de taille werd een linnen band bevestigd met daaraan de rozenkrans. Het kroontje werd op het hoofd vastgezet met behulp van spelden door de vier zwarte lussen die aan het kroontje bevestigd zijn.

De leitjes deden in het klooster dienst als mededelingenbord. Ze werden op een duidelijk zichtbare plaats neergezet of gehangen, zodat alle zusters kennis konden nemen van de mededelingen. De mededelingen werden met een griffel of een krijtje op de lei geschreven, bijvoorbeeld om mee te delen welk nummer van een lied gezongen ging worden of dat de zusters het schone wasgoed konden ophalen in de strijkkamer. Oorspronkelijk werden de leitjes gebruikt in de scholen van de zusters. Een lei is voorzien van lijntjes.

Gemaakt door een pensionnaire van het pensionaat Mont Sainte Marie (Mariaberg) te Essen (België). De Franciscanessen van Mariadal bouwden in 1866 in Essen, of Esschen, een meisjeskostschool en lagere meisjesschool. In 1914 droegen de zusters de vestiging over aan de Zusters van Berlaer. Op de merklap in kruissteek de naam van de pensionnaire, "Marie van Mansfeld", en de vermelding van het pensionaat, "Pensionnat Esschen".

Gebruikt door de rector bij de inkleding van de postulante, die dan haar nieuwe kloosternaam ontving. Dit specifieke kaartje is van Jacoba Johanna van Loon die op 17 september 1932 de naam Maria Lambertina van de H. Drievuldigheid ontving.

Vanaf 1960 droegen de zusters 's nachts een 'korte' katoenen broek, een grijs nachthabijt (1) met passie erop en een nachtkoordje (2). Op het hoofd droegen ze een kleine nachtsluier (3). Op het koordje is een klein etiketje met daarop het nummer '158' aangebracht. Op het sluiertje zijn met rode stofdraad de letters 'OT' aangebracht.

De zusters droegen 's nachts een nachtpak: gestreepte rok (1) en geruit jasje (2). Daar overheen een klein scapulier (3) met passiekruis. Op het hoofd een nachtmutsje (4) of sluiertje (5) tegen de kou, geprofeste zusters hadden geen haar meer.

Met schenktuit en één oor. Gebruikt voor het opdienen van jus, bessensap e.d..

Grote kom met één oor, gebruikt voor het opvangen van ontlasting. Iedere geprofeste zuster beschikte in haar cel over een po om 's nachts te gebruiken. Omdat er geen elektrisch licht was, was het lastig om in de donkere gangen de weg naar het toilet te vinden. Vandaar het gebruik van de po, die ook wel als 'het meubeltje' aangeduid werd. 's Morgens werd het gebruikte water van de waskom in de po gegoten, de po werd dan onder de 'cellenschort' over de gang naar het toilet vervoerd en daar geleegd.

De poppen geven een beeld van de aanpassingen van de zusterkleding aan de tijd. De grote kap (1) blijkt na de Tweede Wereldoorlog een steeds grotere belemmering te vormen bij deelname aan de veranderende maatschappij. De kap wordt als onhandig ervaren in het uitoefenen van de doelstelling van de congregatie: het geven van onderwijs en opvoeding aan de jeugd. Zusters komen meer op straat om naar scholen en parochiekerk te gaan, en wel op de fiets. Deelnemen aan het verkeer is dan gevaarlijk. Het is voorgekomen dat zusters (bijvoorbeeld in Zeeland) tegen de storm in moesten fietsen waarbij het gevaar bestond dat kap met sluier weg zou vliegen en de zuster vervolgens zonder hoofdbekleding met een hoofd zonder haren op straat zou staan. Rond 1960 wordt de kap daarom vereenvoudigd (2). Ook de onderkleding wordt aangepast aan de tijd. De grote stukken stof die voor de broeken en hemden worden gebruikt, zijn niet te combineren met de rantsoenering en schaarste van textiel. Daarnaast zijn de meisjes die intreden van huis uit reeds ander ondergoed gewend. In 1967 maakt het habijt plaats voor een eenvoudige, kortere jurk (3). Een eenvoudig kapje blijft het uiterlijk teken van het religieus-zijn.

Bij de inkleding droeg een novice het in haar handen. Vanaf de eeuwige professie hoorde het bij haar, als teken en herinnering van haar verbondenheid met de Lijdende Christus. Het kruis bleef op de cel, hangend aan de muur of liggend aan het hoofdeinde van het bed.

Ieder jaar vond in de zomervakantie na sluiting van de jaarlijkse retraite de verplaatsing van zusters plaats. Een voorname reden hiervan was, dat het congregatiebestuur tevens schoolbestuur was van alle scholen die onder het beheer vielen van 'Het Genootschap tot Opvoeding'. Er vielen open plaatsen in de communiteiten door onder meer overlijden, ouderdom en langdurige ziekte. Op allerlei 'posten' moesten er opnieuw zusters geplaatst worden, zowel in huishoudelijke taken als in onderwijs- en opvoedingstaken. In de zomervakantie zorgden de verplaatsingen voor veel gepuzzel voor het hoofdbestuur. Voor de zusters was de vakantie en de retraite een spannende periode. De verplaatsingen werden bekend gemaakt door de zogenaamde 'blauwe brief'. Een brief die vanuit het moederhuis naar de plaatselijke overste werd verstuurd in een blauwe enveloppe. Het begrip 'blauwe brief' was bij alle zusters bekend en deels gevreesd. De jonge zusters van de congregatie kwamen in de zomer uit heel het land bijeen om retraite te volgen in het moederhuis. De 'blauwe brief' werd aan het einde van de retraite aan hen meegegeven voor de verschillende communiteiten. Dit spaarde ook postzegels uit. De overste van de communiteit deelde vervolgens de aanstaande verhuizing mee aan de betreffende zusters: plaats, functie, tijdstip en vervoermiddel. De zusters werden bij de verhuizing altijd begeleid door een oudere medezuster. De verplaatsing werd ook wel 'op missie gaan' genoemd, al was het in Nederland. Soms ging het om grote aantallen. Zo werden er in het jaar 1964 97 van de in totaal 800 zusters verplaatst. Alleen de kleren van de zuster werden ingepakt, meestal door een raadzuster. Hooguit een enkel persoonlijk bezit mocht worden meegenomen, zoals de kap- en de naaidoos. Iedere zuster had bij haar uitzet van thuis een eenvoudige kapdoos meegebracht met daarin een spiegeltje, kam, stofkam, kampapiertjes en schaartje. Een rieten reiskoffer of een gewone kartonnen doos was voldoende als reisbaggage.

Hiermee worden de zeven vreugden en zeven smarten van Maria herdacht, volgens een franciscaans gebruik. Bijgevoegd zijn nog enkele losse 'kralen' voor de rozenkrans. Het zijn pitten van de boom die op het erf stond van de zusters aan de Gravenstraat, de enige boom in Suriname met deze pitten. 'Wij gebruikten ze voor onze rozenkrans. Hoe langer men ze draagt, hoe mooier ze worden'. Aan de rozenkrans hangt een ovalen medaillon met aan de ene zijde een afbeelding van de H. Franciscus en aan de andere zijde een afbeelding van Maria met het jaartal 1830.

De grotere schaaltjes (1, 2) werden als borden gebruikt voor alle (warme) gerechten. Het kleinere schaaltje (3) werd gebruikt voor koek, gebak e.d. In de jaren 1960-1965 werd ander serviesgoed aangeschaft omdat het tot dan toe gebruikte serviesgoed niet meer in de handel verkrijgbaar was.

bevestigd op een plankje. De schel werd gebruikt als signaal voor het begin van het koorgebed en om het einde van een kapeldienst aan te geven, waarop de zusters de kapel verlieten. Dit gold ook voor de kinderen, die op het internaat zaten en aanwezig waren tijdens de Eucharistieviering in de morgen, in het lof en tijdens andere vieringen, maar niet bij het koorgebed. De kinderen verlieten op de signalen van de schel groepsgewijs de kapel; eerst de kinderen op de hoeken van de banken, daarna de twee groepen in het midden. Bij het eerste signaal: uit de bank; bij het tweede signaal: knielen; en bij het derdel: omdraaien en in de rij de kapel uit.

Werkschort voor over de jurk die de zusters na 1967 droegen. Van dezelfde stof gemaakt als de jurk. De schort werd door de zusters gedragen bij eenvoudige werkzaamheden in huis, zoals afwassen, stoffen, etc..

Zusters beschikten, naast het habijt, eventueel over werkkleding. Werkkleding kon bestaan uit een cellenschort (1), werkschort voor in huis (2), blauwe werkschort voor in tuin (3, 4), werkmouwen (5), een zwarte wollen omslagdoek (6) en een paar klompen met klompensokken (7, 8). Iedere zuster had een halve schort, of cellenschort, die werd gebruikt voor het wegbrengen van het vuile waswater uit de cel naar het toilet. Elke week werd de houten vloer van de cel met zand geveegd, daarvoor werd de celschort omgebonden. De hele werkschort werd gebruikt voor het werk in huis, bijvoorbeeld in de keuken. In de binnenband van de schort staat het nummer '204' in kruissteek geborduurd. De blauwe schort werd gebruikt bij het werk in de tuin samen met de klompen. In een van de blauwe schorten staat het nummer '344' in kruissteek geborduurd. Op de bovenzijde van de klompen staat het nummer '141' met pen geschreven. De werkmouwen werden over de mouwen van het habijt aan het habijt vastgeknoopt bij elk werk. De wollen doek (van thuis meegebracht) werd omgeslagen tegen de kou als de zusters naar buiten gingen of wanneer het binnen niet al te warm was.

De slavenboeien werden door de zusters gevonden in de kelder van het pand Gravenstraat 14 (thans Henck Arronstraat 14) in Paramaribo. Dit pand en het achterliggende erf werden door de zusters in 1863 - het jaar waarin de slavernij in Suriname werd afgeschaft - gekocht. Het pand was eigendom van de zeer welgestelde mevrouw Kamerling. De zusters waren vanaf 1856 in Suriname. Er was meer ruimte nodig, want er kwamen meer zusters uit Nederland bij en men verwachtte meer leerlingen omdat de slavenkinderen voortaan ook onderwijs konden gaan volgen. Op het erf werden scholen en een internaat gebouwd. Het pand is in 2005 geheel gerestaureerd door het Bisdom Paramaribo en dient thans als kanselarij van het bisdom.