Zoeken in collecties

De naam van de vervaardiger bekend via dossier Elsen. Henricus IJzermans (Vlaardingen 1870-Perham, U.S.A. 1938) geprofest te St. Agatha in 1890, priester gewijd 1895. Van 1895 tot 1899 was hij leraar te Uden, daarna tot 1904 novicenmeester te Diest. Van 1904 tot 1910 professor in de dogmatiek te St. Agatha, daarna tot aan zijn dood missionaris in de Verenigde Staten.
De voorstelling gaat terug op een gravure van Löffler Jr. naar een tekening van Jo Schott van vóór 1665. Ze vormt het centrale deel van deze prent, waar omheen taferelen van de vinding, de opgraving en de overbrenging van het gebeente van Odilia. Deze voorstelling van Odilia met Johannes van Eppa heeft meerdere kunstenaars gediend tot inspiratiebron.
In het klooster St. Agatha bevindt zich blijkens een artikel van pater A. van de Pasch osc uit 1959 een prent van deze iconografisch interessante gravure (zie Appendix B 2). De kloosters te Amersfoort en te Uden zijn in het bezit van reproducties van deze prent.
Eén van de acht ramen van het nachtkoor van het klooster te Uden geeft dezelfde voorstelling te zien als die op het hier beschreven doek. De ramen zijn vervaardigd in het atelier F. Nicolas en Zonen te Roermond in 1916 (zie lijst Uden, inv.nr. Ud/078 E). In Kruistriomf is schrijft IJzermans dat hij een kamer als atelier gebruikt: Kruistriomf 1 (1922), p. 258

De oorsprong van het gebruik van koper als drager van olieverfschilderijen moet hoogstwaarschijnlijk in Italië worden gezocht. De bloeiperiode ligt vanaf het midden van de tweede helft van de zestiende tot aan het midden van de zeventiende eeuw. Daarna begon de populariteit van het schilderen op koper af te nemen, maar de methode kwam nog voor tot ver in de zeventiende en zelfs in de achttiende eeuw. Het werd vooral gepraktiseerd door Nederlanders en Duitsers, in geringer mate ook door Italianen. Voor de Nederlanden gold Antwerpen als belangrijkste centrum. Daar ontstond in de eerste helft van de zeventiende eeuw een levendige internationale kunsthandel; koperen schilderijtjes maakten een wezenlijk onderdeel hiervan uit. Naast werken door grote meesters vervaardigd en gesigneerd, zijn er ook vele anonieme 'kopertjes' voor devotionele doeleinden gemaakt. Ze werden vaak in serie vervaardigd en geëxporteerd om te functioneren als huisdevotieobject. De artistieke kwaliteit ervan is meestal niet erg groot. Merendeels betreft het kopieën van schilderijen van Italiaanse en Noord-Europese schilders, die via de prentkunst werden verspreid en daardoor algemene bekendheid kregen.
Indien de schilderijen, vermeld in de catalogus van de in 1961 te Amersfoort gehouden tentoonstelling slaan op de hier beschreven voorstellingen, zijn beide 'kopertjes' eind augustus 1956 door magister-generaal W. van Hees overgebracht naar het destijds te Amersfoort gevestigde generalaat; op 5 november 1984 zijn ze teruggegaan naar St. Agatha.
De hier beschreven 'kopertjes' zijn nagenoeg identiek aan de reeds vermelde voorstellingen, beschreven onder inv.nrs.Ag/0103; Ag/0104

Beide voorstellingen zitten achter glas en zijn bevestigd op een houten plaat. Eenvoudige, zwart gelakte lijsten

Mogelijk is de vervaardiger bij het schilderen van dit doek geïnspireerd door het werk van de zestiende-eeuwse Antwerpse schilder Jan van Hemessen

Volgens aantekeningen van pater Th. van den Elsen osc zou het paneel zijn gesigneerd "Marc Duval fecit". Tijdens de inventarisatie echter werd geen enkele signatuur aangetroffen. In de beschikbare literatuur ook geen gegevens over Duval aangetroffen

Kopie van een paneel (104 x 72 cm) van Anthony van Dyck uit 1627, dat zich bevindt in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen. De afmetingen van het origineel en de kopie zijn nagenoeg gelijk

Op de achterzijde is door pater Th. van den Elsen osc geschreven "Van P.J. Bechem". Hermans vermeldt dat Bechem, naast een in 1762 geschilderd portret van prior F.W. Loverix, een aantal andere schilderijen vervaardigd heeft, waaronder een "Christus in Cruce pendens". Mogelijk is het hier beschreven doek dat van Bechem. Zie ook onder inv. nrs. Ag0108 en Ag0162. Het werk is vervaardigd naar voorbeeld van een uit ca.1627 daterend paneel van Anthony van Dijck, geschilderd voor de prior van de Antwerpse Augustijnen. Van dit werk, dat zich nu bevindt in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen, zijn verschillende varianten bekend. Een ervan bevindt zich in het Kunsthistorisches Museum te Wenen. Meerdere gravures zijn van het paneel gemaakt, onder andere door Lourie en Erin Corr

Beide voorstellingen zitten achter glas en zijn bevestigd op een houten plaat. Eenvoudige, zwart gelakte lijsten

Het rivierlandschap in de zomer is in 2002 (?) uit het klooster in Uden gestolen. Bijzonderheden: Adrianus David Hilleveld, geboren te Amsterdam in 1838. Vóór 1863 heeft hij zich te Rotterdam gevestigd, hij was in 1860 werkzaam te Utrecht. Leerling van Valentijn Bing en daarna van Abraham Hulk. Hij schilderde hoofdzakelijk zee- en strandgezichten. Werk van hem op tentoonstellingen in Amsterdam, Den Haag en Leeuwarden (landschappen, strandgezichten, woelige zeeën en riviergezichten)

Door Gerard Mathot cssr vóór zijn overlijden bestemd voor het Katholiek Documentatie Centrum te Nijmegen als aanvulling op zijn persoonlijk archief dat daar berust. In 2010 door het KDC afgestaan aan het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven.

De voorstelling is geschilderd op de achterkant van een koperplaatje waarop de gegraveerde tekst in spiegelschrift "I.B.T. / THEOSOPHISCHE / Send-Schreibens / Amsterdam / beij / Henrico Betkio / 1658". Voorts staat aan de onderzijde "Nicht im / Alten Wesen des Buchstabens / Sondern im / Neuen Wesen des Geistes / Rom. 7: 5.6". Aan weerszijden van de titel een zuil, op de basementen waarvan respectievelijk de letter 'T' en de 'Y'. De zuil met de letter T is omwonden met een bladertak, die met de letter Y met een tekstbanderol "Geist / nicht den / Dämplet (?)". Op het kapiteel van de eerst genoemde zuil staat een ark (?), op de andere een stad (?). Geheel boven een duif waarvan stralen uitgaan.
De gravure is de titelpagina van een theosofisch geschrift uit 1658. Over de auteur geen gegevens in de beschikbare literatuur aangetroffen.
Voor het schilderen op koper, zie onder inv.nr. Ag/0118

Op de achterzijde van de lijst staat geschreven "Joe[...]nis W(?)illemen"

Kopie naar een houtsnede van Albrecht Dürer (Neurenberg 1471-1528) uit 1511. Aan de onderzijde van deze houtsnede (39,2 x 28,4 cm) zijn in tegenstelling tot dit paneel vier koppen aanwezig, blazende vanonder een wolkendek (de vier windstreken?). De Geestesduif is op het paneel in een cirkelvormige stralenkrans weergegeven, passend in de getoogde lijst; de prent van Dürer daarentegen is recht afgesneden.
Genoemde houtsnede uit 1511 vormt zowel wat betreft vorm als inhoud een hoogtepunt in het oeuvre van Dürer; deze kan worden beschouwd als de belangrijkste Duitse schilder en graficus (houtsnede, gravure) van de vroege renaissance.
In Rijksmuseum het Catharijneconvent bevindt zich eveneens een kopie van Dürers Genadestoel. Ze is afkomstig uit het Aartsbisschoppelijk Museum en is door een Utrechts meester vervaardigd in de zestiende eeuw (J.J.M. Timmers, Symboliek en Iconographie der Christelijke Kunst, Roermond/Maaseik 1947, afb.1). Ook hier ontbreken de blazende koppen. Evenals de houtsnede is dit schilderij aan de bovenzijde recht afgesneden.
Hermans vermeldt dat het paneel behoort tot de School van de Gebroeders van Eyck. Voorts veronderstelt hij, op grond van de vorm van het paneel, dat het ooit beschilderde zijluiken heeft gehad. Aanzetten voor zijluiken zijn niet aanwezig

In een uit 1950 daterend artikel van A. Beekman o.s.b. vermeldt deze dat het schilderij vóór de restauratie in 1949 in zeer ernstige staat van verval verkeerde. Er was letterlijk aan gespijkerd om de vijf uiteengevallen planken bij elkaar te houden en er had een slechte overschildering plaats gevonden. Dit was gebeurd omdat een oplosmiddel voor het verwijderen van een donkerbruine vernislaag de kleuren en de figuren ernstig had aangetast. Beekman beschrijft vervolgens het resultaat van de restauratie en illustreert dit aan de hand van afbeeldingen vóór en na de ingreep van Frère Jean Marie. In bovengenoemd artikel van Beekman wordt het paneel gedateerd XVIB en wordt de vervaardiging ervan toegeschreven aan een onbekend Vlaams schilder, die onder Italiaanse invloed heeft gestaan. Voorts wordt hierin ook de kwaliteit van het werk besproken, zowel wat betreft de inhoud als de compositie.
Hermans vermeldt het paneel niet. Dit zou erop kunnen duiden dat het pas na 1858, het jaar van uitgave van zijn werk, in het bezit van St. Agatha is gekomen

De oorsprong van het gebruik van koper als drager van olieverfschilderijen moet hoogstwaarschijnlijk in Italië worden gezocht. De bloeiperiode ligt vanaf het midden van de tweede helft van de zestiende tot aan het midden van de zeventiende eeuw. Daarna begon de populariteit van het schilderen op koper af te nemen, maar de methode kwam nog voor tot ver in de zeventiende en zelfs in de achttiende eeuw. Het werd vooral gepraktiseerd door Nederlanders en Duitsers, in geringer mate ook door Italianen. Voor de Nederlanden gold Antwerpen als belangrijkste centrum. Daar ontstond in de eerste helft van de zeventiende eeuw een levendige internationale kunsthandel; koperen schilderijtjes maakten een wezenlijk onderdeel hiervan uit. Naast werken door grote meesters vervaardigd en gesigneerd, zijn er ook vele anonieme 'kopertjes' voor devotionele doeleinden gemaakt. Ze werden vaak in serie vervaardigd en geëxporteerd om te functioneren als huisdevotieobject. De artistieke kwaliteit ervan is meestal niet erg groot. Merendeels betreft het kopieën van schilderijen van Italiaanse en Noord-Europese schilders, die via de prentkunst werden verspreid en daardoor algemene bekendheid kregen.
- Indien de schilderijen, vermeld in de catalogus van de in 1961 te Amersfoort gehouden tentoonstelling slaan op de hier beschreven voorstellingen, zijn beide 'kopertjes' eind augustus 1956 door magister-generaal W. van Hees overgebracht naar het destijds te Amersfoort gevestigde generalaat; op 5 november 1984 zijn ze teruggegaan naar St. Agatha.
- De hier beschreven 'kopertjes' zijn nagenoeg identiek aan de reeds vermelde voorstellingen, beschreven onder inv.nrs.Ag/0103; 104